| تنظیمات | |
| قلم چاپ | اندازه فونت |
۲۸ اردیبهشت مصادف با روز بزرگداشت خیام نیشابوری، ریاضیدان و شاعر بزرگ ایرانی‌ست. به همین مناسبت گزارش نشست «خیام در بارسلون» که پیش از این در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شده است برای بازخوانی مجدد در پی خواهد آمد:
زبان فارسی به صورت علمی آموزش داده نمی‌شود
آیدین فرنگی: اگرچه انتشار ترجمه‌ی رباعیات عمر خیام نیشابوری به زبان کاتالانی در بارسلون اسپانیا مناسبتی بود برای نشست هفتگی مرکز فرهنگی شهرکتاب، سخنرانان این نشست گستره‌ای وسیع‌تر را مورد توجه و بررسی قرار دادند: جایگاه زبان و ادبیات فارسی در اسپانیا. سخنرانان برنامه عبارت بودند از حسن شفتی، سفیر سابق ایران در اسپانیا و رئیس انجمن دوستی ایران و اسپانیا، رامون گاژا، مترجم رباعیات خیام و دانشجوی دوره‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی در تهران، احمد خضری، مدرس دانشگاه و رایزن سابق فرهنگی ایران در اسپانیا و محمد پارسانسب، استاد دانشگاه تربیت معلم که پیشتر به مدت سه سال در دانشگاه بارسلون به تدریس زبان فارسی پرداخته است. گزارش زیر به دلیل انتشار متن سخنرانی رامون گاژا و احمد خضری در بخش مقالات همین وب‌سایت، با هدف حفظ اختصار از پرداختن به آن‌ها خودداری کرده و علاقه‌مندان می‌توانند در قسمت یادداشت‌ها و مقاله‌ها، به پیگیری مطالب یادشده بپردازند. «افزونه‌های خیامی به شعر پارسی» عنوان مقاله‌ی رامون گاژاست و «جایگاه زبان فارسی در اسپانیا؛ گذشته، حال، آینده» عنوان گفتار احمد خضری.
اندلس، ایران، اسپانیا
حسن شفتی، سفیر سابق ایران در اسپانیا و رئیس انجمن دوستی ایران و اسپانیا با اشاره به این‌که در دوران حکومت اندلس، زبان، فرهنگ و دانش ایرانیان تاثیر عمیقی بر اسپانیا گذاشته و به عنصری تعیین‌کننده بدل شده بود، تصریح کرد: «من در اسپانیا با مترجمان اشعار حافظ، مولانا، عطار و سعدی دیدار کرده‌ام و آن‌ها اذعان داشتند که در انتقال معانی مد نظر این شعرا با سختی روبه‌رو بوده‌اند؛ چراکه شعر فارسی میعادگاه زبان و عرفان محسوب می‌شود. یعنی از این نظر هم ما میراث ارزشمند و جذابی را در اختیار داریم.»
وی افزود: «اسپانیا موقعیت استراتژیکی دارد. این کشور چندراهی شرق و غرب و اسلام، مسیحیت و یهودیت است. از طرف دیگر زبان اسپانیایی در آمریکای لاتین، به غیر از برزیل زبان اصلی است. اسلام نزدیک به ۸۰۰ سال در این سرزمین حاکمیت داشته. فرهیختگان اسپانیایی معتقدند ایرانیان هیچ نقشی در لشگرکشی به سرزمین‌شان نداشته‌اند، اما به نقش ایرانیان در انتقال فرهنگ به اسپانیا احترام بسیاری قائل‌اند. به باور آن‌ها تمدن اسلامی را دانشمندان ایرانی به اندلس برده‌اند. شخصیتی مثل «زریاب» در انتقال هنر موسیقی نقش قابل تاملی داشته. او که متاسفانه شخصیتی است مغفول، از جنبه‌های فرهنگی و سیاسی نیز فردی تاثیرگذار بوده است.»
مروری بر تاریخچه‌ی مناسبات دو طرف
رئیس انجمن دوستی ایران و اسپانیا با تاکید بر این نکته که «پیوندهای مردمی که به طور طبیعی اتفاق می‌افتند، معمولا به دو حوزه‌ی تجارت و گردشگری مربوط می‌شود» در خصوص تاریخچه‌ی مناسبات ایران و اسپانیا گفت: «اگر از نشانه‌های ارتباط ایران و اسپانیا که در اساطیر اروپایی بازتاب یافته بگذریم، به دوران ۸۰۰ ساله‌ی حکومت اندلس خواهیم رسید. اندلس از ۷۱۱م. آغاز شد و در طول استقرار آن ایران و اندلس تعامل دوطرفه‌ی فرهنگی داشتند. سال ۱۲۱۸م. مصادف است با تاسیس قدیمی‌ترین دانشگاه اسپانیا. در این دانشگاه که در زمان تاسیس جزء چهار دانشگاه برتر دنیا بوده، زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شده که تدریج این رشته از بین رفته است. بین ممالک اروپایی اسپانیا اولین کشوری است که با ایران شروع به برقراری روابط سیاسی می‌کند. سال ۱۴۰۳م. نخستین سفیر این کشور به ایران آمده است. سفیر اسپانیا در سال ۱۶۱۷م. مصادف با حکومت شاه عباس، نقش مهمی در ایران داشته و کشیده شدن تصویر او در چهل ستون اصفهان نشانه‌ای است از اهمیت جایگاه وی. سال ۱۸۴۲م. عهدنامه‌ی مودت بین دو کشور به امضاء می‌رسد و سال ۱۹۱۶م. سفارت‌خانه‌ی ایران در مادرید افتتاح می‌شود که یکی از قدیمی‌ترین سفارت‌خانه‌های ایران به حساب می‌آید. البته تحول اصلی در مناسبات طرفین پس از پیروزی انقلاب اسلامی حاصل می‌شود؛ چرا که تفاهم‌نامه‌ی ناقص دو پاراگرافی سال‌های قبل از انقلاب، جای خود را به تفاهم‌نامه‌ی جامع سال ۱۹۷۷م. می‌دهد. تفاهم‌نامه‌های فرهنگی در برقراری روابط فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد. همچنین ایران در سال ۱۳۸۰قرارداد پژوهش‌های دو طرفه‌ای را با شورای عالی تحقیقات اسپانیا که یکی از بهترین شوراهای عالی تحقیقات اتحادیه اروپاست به امضا رساند. در سال‌های ۱۳۷۱، ۱۳۸۲و ۱۳۸۶ نیز سه قرارداد بین سه دانشگاه مهم ایران و سه دانشگاه مهم اسپانیا بسته شد که وجود تفاهم‌نامه‌ی جامع فرهنگی نقش اصلی را در ایجاد این روابط بر عهده داشته است.»
زبان فارسی به صورت علمی آموزش داده نمی‌شود
محمد پارسانسب، استاد دانشگاه تربیت معلم که به مدت سه سال در دانشگاه بارسلون به تدریس زبان فارسی اشتغال داشته، با تاکید بر غیرعلمی بودن شیوه‌های آموزش زبان فارسی تصریح کرد: «ما باید در وهله‌ی اول دنبال آموزش زبان فارسی باشیم. ادبیات را در مراحل بعدی نیز می‌شود آموزش داد. دانشجوی خارجی وقتی زبان را یاد گرفت، می‌تواند در صورت تمایل دنبال ادبیات هم برود. متاسفانه هنوز در دانشگاه‌های ما رشته‌ی آموزش زبان فارسی جایگاه لازم خود را به دست نیاورده است. در ایران با زبان فارسی رفتاری علمی پیش گرفته نشده. کتاب‌های زبان‌آموزی ما بیشتر نمونه‌ها و مثال‌های خود را از منابع کلاسیک وام گرفته‌اند که باعث می‌شود مخاطب امروزی نتواند با آن‌ها رابطه برقرار کند. در کرسی‌های زبان فارسی و ایران‌شناسی خارج از کشور هم نمی‌توانیم زبان فارسی را به صورت علمی آموزش بدهیم. نرم‌افزارهای به‌روزی برای این کار تولید نکرده‌ایم و جز چند منبع که آموزش و پروش منتشر کرده، منبع آموزشی قابل قبولی در دست نداریم. ما حتی نتوانسته‌ایم مشابه آن‌چه در آموزش زبان انگلیسی در ایران به کار برده می‌شود را در حوزه‌ی آموزش زبان فارسی تولید کنیم.»
پارسانسب در ادامه‌ی سخنانش ضمن اشاره به ضرورت توجه به ادبیات معاصر، خاطرنشان شد: «هرچند ادبیات کلاسیک ما جایگاه بسیار ارزنده‌ای دارد، تمرکز کامل روی این ادبیات، صرفا تصویری از گذشته‌ی ما به دست می‌دهد و هیچ کمکی به شناسایی ایران امروز نمی‌کند. اسپانیایی‌ها شناخت بسیار اندکی از ایران امروز دارند؛ مثلا فکر می‌کنند ایرانی‌ها به زبان عربی سخن می‌گویند. در چنین مواردی ایراد به ما برمی‌‌گردد که نتوانسته‌ایم تصویری واقعی از ایران امروز ترسیم کنیم. تصویری که ما از خود به جهان معرفی می‌کنیم مربوط به گذشته‌ی ماست، نه شرایط کنونی‌مان. یکی از غفلت‌های ما نپرداختن به ادبیات معاصر بوده. اسپانیایی‌ها به ادبیات معاصر ما و به شناخت ایران از طریق رمان‌ها علاقه‌ی بسیاری دارند. دانشجویان رشته‌ی زبان فارسی دانشگاه بارسلون هم شعرهای معاصر را با رغبت می‌آموختند. ما اگر بخواهیم تصویری درست از ایران در ذهن جهانیان درست کنیم، باید روی ترجمه ادبیات معاصرمان تمرکز داشته باشیم.»
ضرورت توجه به حفظ کرسی‌های زبان فارسی
علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهرکتاب، نیز با اشاره به این‌که یکی از دغدغه‌های شهرکتاب توجه به زبان و ادبیات فارسی بوده، در مورد کرسی‌های آموزش زبان فارسی در خارج از ایران گفت: «متاسفانه زبان و ادبیات فارسی رونق چند سال گذشته‌ی خود را از دست داده و در رقابت سختی که با زبان‌های چینی، ژاپنی، کره‌ای، عربی و... در دانشگاه‌های کشورهای اروپایی دارد، به علت سرمایه‌گذاری زیاد کشورهای یادشده، بازمانده است. بنابراین ما باید تلاش کنیم تا همین وضعیت موجود را حفظ کنیم و از کاهش رونق کرسی‌های‌مان بکاهیم.»