| تنظیمات | |
| قلم چاپ | اندازه فونت |
مهر: فرهنگ را می‌توان چون زبان به دو حوزه هم‌زمانی و در‌زمانی تقسیم کرد. فرهنگ نیز می‌تواند صورت و معنا داشته باشد. می‌توان واج‌های آن را شناخت و دستور آن را تدوین کرد. شاید چنین ادعایی در نگاه نخست ناممکن به نظر برسد. چرا که فرهنگ پدیده‌ای به ظاهر چندوجهی و سیال است که به سختی می‌توان ابعاد آن را درک کرد. به رغم این دشواری‌ها باز چنین نگاهی رواست و می‌شود با تحلیل عناصر فرهنگی راه زبان‌شناسان را در فرهنگ پی گرفت.
سرآغاز این نگرش، تقسیم فرهنگ به بن‌مایه‌هاست، درست مانند تقسیم صورت زبانی به واج‌ها. اگر واج‌ها و شناخت آن‌ها زیربنای تحلیل صورت‌های زبانی است پس تحلیل بن‌مایه‌های فرهنگی نیز می‌تواند به نتایجی قابل ملاحظه بینجامد. کتاب «مفهوم راست و چپ در اساطیر ایران» تدوین و بررسی تمام داده‌هایی است که در ابعاد مختلف فرهنگ ایرانی درباره دو بن‌مایه «راست» و «چپ» وجود دارد.
«چپ و راست» نه یک مفهوم ساده جغرافیایی است، که اشاره به موقعیت دارد، بلکه آدمی از روزگاری که دست راست و چپ خویش را شناخت، با آن روبرو می‌شود. در مکتب، ریاضی، نقاشی، خط و نوشتن را به یاری آن می‌آموزد. سیاست نیز به چپ و راست آمیخته است و حتی پس از مُردن از چپ و راست گریزی نیست.
محبوبه خدایی در بخشی به نام «پیش سخن» از این کتاب اشاره کرده است: موضوع این پژوهش براساس یک داستان سُغدی شکل گرفت که یکی از ترجمه‌های خانم زهره زر‌شناس است و در آن نام دو برادر یکی «راست» و دیگری «چپ» است. و برادر راست کارهای نیک و پسندیده می‌کند و برادر چپ، بدسرشت است. این مطلب مرا به این فکر واداشت که این دو واژه در پس نگارش ساده‌شان می‌توانند معانی مختلفی داشته باشند که حتی تا امروز نیز ردپای آن‌ها مشاهده می‌شود.
این کتاب در چهار بخش تدوین شده است و به بررسی واژه‌های راست و چپ در اساطیر ایران می‌‍پردازد. نویسنده در کتاب کوشیده تا ردپای این دو واژه را در منابع و اسناد دسته‌اول، متون و کتب مربوط به ایران باستان و اساطیر ایران بازیابی کند. در فصل اول کتاب به ریشه‌شناسی و سیر تحول آوایی این واژه‌ها پرداخته شده است. فصل دوم نیز به بررسی کاربرد این واژه‌ها اختصاص دارد. در فصل سوم کتاب، ارتباط جنسیت و ثنویت با واژه‌های راست و چپ تشریح شده است.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
دست چپ، جنبه منفصل نیرو و قدرت پذیرش است، و معمولا مظهر دزدی و کلاهبرداری است. با توجه به این علائم و تفاسیر، تحقیر دست چپ و چپ‌دستی با مفاهیمی چون ضعف، دروغ، انحراف، کجی، نادرستی، ناپسند و یا بد بودن می‌تواند تفاسیری جدید و پدیده‌ای نوین از این کلمه باشد.
همان‌طور که بررسی شد این مفاهیم در مفهوم اولیه و باستانی واژه «چپ» وجود نداشتند. (دانیلز ۱۳۷۲: ص ۴۸) در بودایی، بودا کاسه صدقه را با دست چپ نگه می‌دارد و در چینی دست چپ مظهر «یین» (yin) که نماد ضعف است و تا زمانی که قدرت را به سوی خشونت و تخریب هدایت می‌کند مظهر عزت و افتخار است. (کوپر ۱۳۸۶: ص ۱۵۶ ـ۱۵۷) در نگاره بودی ستوا دست چپ بودا به حالت توضیح و تعلیم بلند است و شاید این حالت از آن رو باشد که کسی از کاغذ ترسیم استفاده کرده تا طرح اولیه را رقم بزند. اما روش نادرست به کار برده است. از جنبه دیگر می‌توان حدس زد که این نگاره تحت تاثیر افکار مانوی است، زیرا نمونه دیگری نیز از ویتار کامود را در دست است که بودا دست چپ خود را بلند کرده است و این به درستی واضح است که در نوشته‌های مانوی افسانه بودا معروف بوده است. (کلیم کایت ۱۳۸۴: ص ۲۴۳)
در کتاب شاپورگان همان‌طور که در قبل اشاره شد دینداران در سمت راست می‌ایستند ولی در مقابل این افراد، بدکردارانی نیز هستند که در طرف چپ قرار دارند: «و بدکردارانی را از دینوران جدا می‌کند و آنان را سمت چپ می‌ایستاند و آنان را نفرین می‌کند.»
در جای دیگر برای نشان دادن ارتباط دست چپ و بدکرداران این‌گونه می‌گوید: «دیگر به آن بدکاران که سمت چپ ایستند چنین گوید...»
در کتاب مقدس نیز از دست راست برای کشت و کارهای جنگ و کینه و خونریزی به کار رفته است: داستانی در این‌باره می‌گوید که رابهبود نزد شخصی رفت و به او گفت که برایت از طرف پروردگار پیغامی آورده‌ام شخص از کرسی برخاست و یهود دست چپش را دراز کرد و خنجر را از ران راستش بیرون کشید و به شکم او فرو برد. (همدانی ۱۳۸۳، آیه ۲۰: ص ۴۵۸)
این کتاب با ۱۴۰ صفحه به همراه تصاویر، شمارگان هزار نسخه و قیمت ۵ هزار تومان منتشر شده است.