| تنظیمات | |
| قلم چاپ | اندازه فونت |
آرمان ملی: نزدیک به یک قرن از تولد ادبیات داستانی نوین در ایران می‌گذرد و سپهر داستان‌نویسی در دهه‌ها و دوره‌های مختلف، ستارگان درخشانی به خود دیده است. این درحالی است که هنوز راه‌های نرفته و مسیرهای نیازموده فراوانی باقی است که روایت داستانی مبتنی بر پژوهش‌های تاریخی حول محور رویدادهای بزرگ و چهره‌های سرشناس؛ خصوصا با تم سیاسی-جاسوسی یکی از آنهاست. کتاب «عملیات اتاق ۱۳» نوشته بن مکینتایر، یکی از عناوین منتشر شده در مجموعه «ستون پنجم» نزد نشر خوب است؛ مجموعه‌ای که بنا دارد توجهی ویژه به رمان‌های جاسوسی و مبتنی بر واقعیت‌های سیاسی داشته باشد. در فرصت پیش‌آمده، گپ و گفت کوتاهی با فهیمه سادات کمالی داشتیم و کمی درباره این کتاب، صحبت کردیم.
کتاب «عملیات اتاق ۱۳: جسدی که پیروزی متفقین را تضمین کرد» نوشته بن مکینتایر با ترجمه شما منتشر شده است که حال و هوایی تاریخی-سیاسی دارد. ابتدا درباره موضوع، فصل‌ها و درونمایه این اثر بگوئید.
صبح یکی از روزهای ماه آوریل سال ۱۹۴۳، ماهیگیری اسپانیایی جسد سرباز بریتانیایی را از آب‌های ساحلی گرفت و بدون اینکه بداند جریان جنگ جهانی دوم را به کل عوض کرد. کتاب حاضر مکینتایر روایت همین جسد است که جان هزاران نفر را در جنگ نجات داد. مرد مرده‌ای که توانست آلمانی‌ها را متقاعد کند که به جای سیسیل به یونان حمله کنند. کتاب اتاق ۱۳ درباره عملیات فریب مینسمیت، یکی از موفق‌ترین عملیات‌های جنگی است که در نگاه اول شدنی نبود. این عملیات فرماندهان اطلاعاتی نازی را فریب داد و لشکر نازی‌ها را به جبهه اشتباه فرستاد. بازیگران اصلی این عملیات افسر نیروی هوایی خلاق و به ظاهر دیوانه و وکیل نابغه یهودی بودند که به کمک پزشک قانونی معروف آن دوران، منشی سرویس اطلاعاتی انگلیس، کاپیتان زیردریایی، سه رمان‌نویس، مرد جاسوس زنانه‌پوش، دریاسالار عاشق ماهیگیری و جسد مرد ولزی توانستند متفقین را به پیروزی برسانند. تیم جاسوسان چرچیل چنان حقه تمیز و بی‌نقصی سرهم کردند که خودشان هم داشتند باورش می‌کردند. خواننده حتما شگفت‌زده خواهد شد که چطور اطلاعات دستکاری شده ام‌آی۵ سر از میز کار هیتلر درآورد.
کتاب «عملیات اتاق ۱۳» شامل اطلاعات جنگی بسیاری است. مکینتایر در نگارش این اثر از چه منابعی بهره برده است؟
مکینتایر برای نوشتن این کتاب از خاطرات افراد سرشناس و برجسته داستان همچون چرچیل، ایون مونتاگیو و چارلز چاملی، بایگانی ملی و سرویس اطلاعاتی بریتانیا، اطلاعات از طبقه‌بندی خارج شده و مصاحبه با سیاستمداران استفاده کرده، ولی آنچه کتابش را از سایر روایت‌هایی از این دست متمایز ساخت صندوق اسنادی بوده که ایون مونتاگیو برای نوه‌اش به جا گذاشت و حاوی عکس‌ها و اطلاعاتی دست اول بود. از همین اسناد بود که هویت جسد روی آب برملا شد.
«عملیات اتاق ۱۳» ضمن استقبال جهانی مخاطبان، جوایز و عناوین بسیاری را برای نویسنده‌اش به همراه داشته است. کمی درباره ویژگی‌ها و مشخصه‌های روایی و داستان‌نویسی مکینتایر توضیح دهید؟
مکینتایر توانسته در عین حفظ دقت و ظرافت مستندات تاریخی، داستانی روان و گیرا روایت کند. خواننده همزمان که با جریان روایت داستان پیش می‌رود با ویژگی‌ها و گذشته شخصیت‌های اصلی نیز آشنا می‌شود.
از آنجا که مکینتایر در «عملیات اتاق ۱۳» بخشی از وقایع و حوادث جنگ جهانی دوم را در فضایی داستانی به تصویر می‌کشد، به نظر شما تا چه میزان می‌توان از این اثر به عنوان رمانی تاریخی یاد کرد؟
با توجه به اینکه مکینتایر در این داستان از منابع و مستندات تاریخی موثق و همین‌طور روایت‌ها و خاطرات افراد تأثیرگذار آن دوران بهره برده، می‌توان کتابش را مستندی تاریخی خواند. گرچه بسته به سوگیری‌های منابع موجود ممکن است نویسنده نیز دچار سوگیری‌هایی شده باشد.
مکینتایر در این کتاب به بخش قابل‌توجه و تاثیرگذاری از تاریخ معاصر پرداخته است که به این واسطه مخاطبان اثر طی خوانش کتاب، علاوه بر مطالعه بخش مهمی از تاریخ جنگ جهانی دوم، از قهرمانان ملی می‌خوانند. ادبیات داستانی چه نقشی در معرفی انسان‌های تاثیرگذار در بستر تاریخ ایفا می‌کند؟
به نظر من این کتاب بیش از روایت رویدادی خاص درصدد معرفی اشخاصی است که بسیار اثرگذار ولی ناشناس بودند، آنطور که طبیعت سرویس‌های جاسوسی است. با وجودی که خود ایون مونتاگیو قبلاً کتابی با عنوان «مردی که وجود نداشت» درباره عملیات مینسمیت نوشته بود، کتاب مکینتایر در معرفی شخصیت‌های اثرگذار و گمنام آن دوران چنان قدرتمند عمل کرد که شبکه نتفلیکس در سال ۲۰۲۲ فیلمی به نام عملیات مینسمیت ساخت که با اقبال خوبی روبه‌رو شد.
مکینتایر پیش از «عملیات اتاق ۱۳» کتابی با عنوان «داستان واقعی یک جاسوس دو جانبه: عشق و خیانت» را منتشر کرده که میان شخصیت اصلی آن با شخصیت اصلی کتاب «عملیات اتاق ۱۳» ارتباط‌هایی وجود دارد. کمی در این باره توضیح می دهید.
دیگر کتاب شناخته شده مکینتایر درباره مأموری به نام ادی چپمن با نام مستعار زیگزاگ است. او یکی از برجسته‌ترین جاسوسان دوجانبه بریتانیا بود. مردی خائن و وفادار، شرور و قهرمان. بالادستی‌ها و دوستانش هیچ‌وقت به درستی نمی‌دانستند که با کدام جنبه او سروکار دارند. داستان مأمور زیگزاگ مرز باریک بین وفاداری و خیانت و حرکت زیگزاگی ادی چپمن بین این دو ویژگی است.
به نظر شما «عملیات اتاق ۱۳» چه جذابیت‌هایی برای مخاطبان فارسی‌زبان دارد؟
به نظر من با توجه به پیش‌زمینه فکری ما ایرانی‌ها از زیرکی انگلیسی‌ها، این کتاب برایمان جذابیت بسیاری خواهد داشت. از طرفی کنار رفتن پرده‌ها برای هر خواننده‌ای جذاب است، چون دستگاه‌های اطلاعاتی مخفیانه عمل می‌کنند و کارهایشان تا چندین دهه مخفی می‌ماند. این درحالی است که این عملیات تنها قطره‌ای از فعالیت‌های پنهانی سرویس‌های جاسوسی در دنیاست.
چه شد که این کتاب را برای ترجمه انتخاب کرده‌اید؟ از مراحل ترجمه و انتشار آن بگویید.
من با کتاب‌های تاریخی، روزنامه‌ها و مجلات قدیمی پدرم بزرگ شدم. تاریخ همیشه برایم پر از معما و سرنخ‌هایی از احوال امروزمان است. به محض اینکه با این کتاب برخورد کردم، بدون معطلی برای ترجمه انتخابش کردم و از این انتخابم بسیار خوشحالم.
در ترجمـــه این کتاب با چه چالش‌هایی روبه‌رو بوده‌اید؟
کتاب پـــــر بود از اصطلاحات نظامی، به خصوص اصطلاحات نظامی نیروی دریایی. درجه‌های نظامی در نیروهای مختلف زمینی، دریایی و هوایی متفاوت است و من باید معادل این درجه‌ها را در ارتش ایران پیدا می‌کردم که کتاب نامأنوس نباشد. دو متخصص نظامی و نیروی دریایی برای این کار کمکم کردند که قدردان‌شان هستم.
در حال حاضر کتابی در دست ترجمه یا آماده انتشار دارید؟
چند کتاب با نشر نگاه و طرح‌نو ترجمه کرده‌ام که امیدوارم به زودی چاپ شوند.