کارگاه رمان ژانر

خوشبختانه در دهه‌ی گذشته نسل جدید رمان‌نویسان توانسته‌اند با انتشار اولین رمان‌هایشان که عموماً مبتنی بر تجربیات شخصی خودشان بوده، کمابیش اعتماد بخشی از مخاطبان را جلب کنند. اما بحران نشر در دو سه سال گذشته (گرچه عوامل زیادی در آن دخیل است) نشان داد صرفاً به روی کاغذ آوردن تجربیات شخصی (با وجود همه‌گیر شدن شبکه‌های مجازی اجتماعی که معمولاً همین کارکرد را دارند) بخش زیادی از جذابیت خود را از دست داده است. گویا ادبیات معاصر ایران، پس از جریان بسیار مهم و تاثیرگذار شخصی‌نویسی، نیاز دارد به آبشخورهای خود، چه در فرم و چه در محتوا، باز گردد. ادبیات نیازمند آن است به کندوکاو در لایه‌های اجتماع، کاویدن جریان‌های فکری موجود در جامعه، سر زدن به طبقه‌ای به جز متوسط فرهیخته‌ی ساکن پایتخت و نیز توجه بیشتر به ژانرهای ادبی، داستان‌های پرکشش، پلات‌های فربه و مفصل، همچنین شخصیت‌های چند لایه، پیچیده، با خواسته‌های توامان فردی و اجتماعی که طبقه و نوع خودشان را نمایندگی کنند، بپردازد.

به نظر یکی از راه‌های برون‌رفت (و قطعا نه تنها راه و یا حتی بهترین راه) از بحرانی که دامن‌گیر آن هستیم و آشتی خواننده با رمان، جدی‌تر گرفتن ژانرنویسی است.

به همین سبب‌ مرکز فرهنگی شهر کتاب که علاوه بر نشست‌های هفتگی مربوط به ادبیات مدرن، از دیرباز دوره‌های داستان‌کوتاه و رمان‌نویسی برگزار کرده است، بر آن شد دوره‌ی «کارگاه رمان ژانر» را با تدریس محمدحسن شهسواری در روزهای چهارشنبه ساعت ۱۳ تا ۱۵ برگزار کند. آغاز این دوره ۱۹ آبان است و هنرجویان تا ۱۵ آبان فرصت دارند برای ثبت نام به مرکز فرهنگی شهر کتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم مراجعه کنند و برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌های ۸۸۷۱۷۴۵۸ و ۸۸۷۲۳۳۱۶ تماس بگیرند.

این دوره شامل سه ترم خواهد بود:

ترم نخست:

کارگاه قوام دادن شخصیت و پی‌رنگ رمان

تعداد جلسات: ده جلسه

در این دوره، در بخش تئوری‌های شخصیت‌پردازی، ضمن مرور گذرا بر مفاهیم ضمیر ناخودآگاه و خودآگاه از دیدگاه فروید و تیپ‌های شخصیتی از دیدگاه یونگ، شانزده تیپ شخصیتی «بریگز مایرز» و نیز هشت تیپ شخصیتی مردان و هفت تیپ شخصیتی زنان از دیدگاه «شینودا بولن» بررسی می‌شود.

علاوه بر این، چون روابط عاطفی اگر بستر هر رمانی نباشد، بدون شک یکی از محورهای آن هستند، تئوری سه وجهی عشق از دیدگاه «رابرت. جی استرن‌برگ» و نیز ساختار پنج‌گانه‌ی روابط عاطفی از دیدگاه وی تدریس می‌شود.

در بخش تئوری‌های پی‌رنگ نیز، ضمن مرور گذرا بر نظریات «ارسطو»، «سیدفیلد» و «رابرت مک‌کی»، تمرکز اصلی بر ساختار اسطوره‌ای داستان‌گویی مبتنی بر نظرات «جوزف کمپل» و «کریستوفر وگلر» است.

در این ده جلسه که به صورت کارگاهی برگزار می‌شود، پی‌رنگ رمان هر نویسنده بر اساس نظریات کهن‌الگوی پی‌رنگِ «رونالد. بی توبیاس» مشخص می‌شود و بر اساس آن پیش خواهد رفت. ضمن این که در این ترم از نظرات «جان تروبی» در باب شخصیت و پی‌رنگ بسیار استفاده خواهد شد.

هدف این است که پس از پایان یافتن این ترم، رمان‌نویس، پیش از آغاز نگارش رمان خود، علاوه بر آن که پی‌رنگی قوام یافته و حرفه‌ای در دست داشته باشد، شکل حرفه‌ایِ فکر کردن به رمان و رمان‌نویسی را بیاموزد.

منابع برای مطالعه پیش از آغاز دوره‌ی نخست:

ـ نظریه‌های شخصیت/ جس فیست و گریگوری جی فیست/ یحیی سید محمدی/ نشر روان (فصل‌های اول، دوم و چهارم)

ـ یونگ‌شناسی کاربردی/ رابین رابرتسون/ ساره سرگلزایی/ انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی

ـ نمادهای اسطوره‌ای و روانشناسی زنان/ شینودا بولن/ آذر یوسفی/ انتشارات روشنگران

ـ نمادهای اسطوره‌ای و روانشناسی مردان/ شینودا بولن/ مینو پرنیانی/ انتشارات آشیان

ـ قصه‌ عشق/ رابرت جی. استرن‌برگ/ علی اصغر بهرامی/ انتشارات جوانه رشد

ـ بوطیقای ارسطو برای فیلمنامه نویسان/ مایکل تی یرنو/ محمد گذرآبادی/ نشر شاقی

ـ داستان، سبک و اصول فیلمنامه نویسی/ رابرت مک‌کی/ محمد گذرآبادی/ انتشارات هرمس

ـ آناتومی داستان/ جان تروبی/ محمد گذرآبادی/ نشر ساقی

ـ بیست کهن الگوی پیرنگ/ رونالد بی. توبیاس/ ابراهیم راه‌نشین/ نشر ساقی

ـ سفر نویسنده/ کریستوفر وگلر/ محمد گذرآبادی/ نشر مینوی خرد

ـ قهرمان هزار چهره/ جوزف کمپل/ شادی خسروپناه/ نشر گل آفتاب

ترم دوم و سوم:

هر کدام ده جلسه است که در آن نویسندگان نگارش رمان خود را زیر نظر مدرس آغاز خواهند کرد. پیش‌بینی می‌شود اگر نویسندگان توصیه‌ها را دقیق به کار بندند، در پایان دوره، حداقل نسخه‌ی نخست رمانی با حجم متوسط چهل هزار کلمه‌ را به پایان خواهند برد.

    چند نکته‌ی بسیار مهم:

۱. رمان‌هایی که در این دوره نوشته می‌شوند حتما باید در ژانرهای زیر باشند:

الف.  جنایی به همراه زیرژانرهای آن از جمله پلیسی معمایی، کارگاه خشن و ...

ب. تریلر (مهیج) به همراه زیرژانرهای آن از جمله تریلر جنایی، جاسوسی، حقوقی و گانگستری

ج. ترسناک

د. علمی ـ تخیلی

 ه. فانتزی

۲. تنها کسانی می‌توانند در ترم‌های دوم و سوم (که نگارش رمان آغاز خواهد شد) شرکت کنند که در انتهای ترم اول طرح حداقل سه هزار کلمه‌ای خود را مبتنی بر آموزه‌های این ترم ارائه دهند.

 ۳. با توجه به نکات فوق، این دوره بیشتر به کار کسانی می‌آید که پیش از این رمان یا مجموعه داستانی را چاپ یا به اتمام رسانده‌اند و یا به طور جدی دوره‌های داستان کوتاه و یا رمان‌نویسی را گذرانده‌ باشند.

 ۴. کسانی که پیش از این دوره‌ی «مقدمات حرفه‌ای شدن در رمان‌نویسی» را در موسسه‌ی شهر کتاب گذرانده‌اند نیازمند گذراندن ترم اول نیستند. گرچه باید پیش از پایان فرخوان ثبت‌نام کنند و نیز قبل از آغاز ترم دوم، طرح سه هزار کلمه‌ای خود را ارائه دهند.