جمعه، ۷ دی ۱۴۰۳
چهارشنبه دوازدهم شهریور ۹۹، فرهنگ ایران یکی از بزرگ‌ترین و بزرگوارترین پژوهشگران و مترجمان نامدارش را از دست داد. اسماعیل سعادت، آموزگارِ سخت‌کوشی و هدفمندی بود و با مشی و منش آرام و خوددارانه‌اش در ذهن دوست‌دارانش باقی خواهد ماند. پنجم مهر ماه ۱۳۸۹ جشن زادروز او در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد که گزارش کوتاه این مراسم برای بازخوانی در ذیل خواهد آمد:
آیدین فرنگی: پنجم مهرماه ۱۳۰۴ خورشیدی زادروز اسماعیل سعادت، مترجم و پژوهش‌گر نام‌دار و پیش‌کسوت و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. برگزاری جشن تولد برای بزرگان فرهنگ ایران، برنامه‌ای است که مرکز فرهنگی شهر کتاب از سال گذشته آغاز کرده و این‌بار شهر کتاب با همکاری شورای عالی ویرایش، به گرامی‌داشت زادروز استاد سعادت پرداخت. در این برنامه که با حضور چهره‌های شاخص فرهنگی و همکاران استاد برگزار شد، تعدای از حاضران علاوه بر شادباش این روز به استاد سعادت خاطره‌ای را از همکاری و دوستی با او نقل کردند.
سعادت همواره به خاطر کوشش‌هایش ستایش شده است
دکتر فریدون بدره‌ای، که پنج دهه‌ی قبل در دفتر انتشارات کمک‌آموزشی با سعادت هم‌کار بوده با تاکید بر این نکته که همه‌ی همکاران آن دفتر، سعادت را به خاطر کوشش‌های مداومش ستایش می‌کردند، گفت: «من و استاد سعادت در مرکز تهیه‌ی مواد خواندنی و آموختنی برای نوآموزان و نوسوادان با هم آشنا شدیم. ما گروه کوچکی بودیم که مجله‌های «نوآموز»، «دانش‌آموز» و «راهنمای معلم» را منتشر می‌کردیم و متاسفانه از آن جمع فقط من و آقای سعادت باقی مانده‌ایم. کاری که آن موقع با سرپرستی زنده‌یاد ایرج جهان‌شاهی و با حضور همکارانی چون فردوس وزیری و شادزی انجام گرفت، اتفاقی بی‌نظیر بود؛ چراکه توانستیم در مدت سه یا چهار سال، مجموعه‌ای از مقالات متعدد را در زمینه‌های متنوع، برای همه‌ی سطوح، یعنی برای نوآموزان و دانش‌‌آموزان و به‌خصوص برای راهنمایی معلمان بنویسیم و گردبیاوریم که تمام این مطالب نیز به زبانی ساده نوشته می‌شدند.»
نخستین ویراستار ایران به معنای امروزی
احمد سمیعی گیلانی، پژوهش‌گر و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سعادت را اولین ویراستار ایران به معنای امروزی کلمه دانست و یادآور شد: «ابتدا ترجمه‌هایی که به بنگاه ترجمه و نشر کتاب می‌رسید، به همان نحو که مترجم نوشته بود، چاپ می‌شد، اما بعد نمی‌دانم به پیشنهاد چه کسی مقوله‌ی بازبینی و ویرایش کارها مطرح و نخستین ویراستاری آثار ترجمه‌ای نیز به آقای سعادت محول شد. در زمینه‌ی ترجمه، ما دو نوع ترجمه داریم که هر دو کار دشواری است: یکی ترجمه‌ی خلاق و دیگری ترجمه‌ی تخصصی. اگرچه آقای سعادت کمتر به ترجمه‌ی خلاق پرداخته‌اند، ترجمه‌های موجود ایشان در این زمینه بسیار پرارزش است. ترجمه‌ی مقالات دائره‌المعارف فرهنگ آثار و ترجمه‌ی کتاب «ایزابل» در این رده جای می‌گیرد. ایزابل نمونه‌ی درخشانی است از ترجمه‌های سعادت و وی در این اثر ظرافت‌های قلم را به اوج رسانده. در عرصه‌ی ترجمه‌های تخصصی هم سعادت آثار بسیاری را عرضه کرده است. مترجم این آثار باید هم خودش اهل فرهنگ باشد و هم اطلاعات گسترده‌ای از اصطلاحات داشته باشد؛ که آقای سعادت هر دو ویژگی را داراست؛ به‌گونه‌ای که استادان فن، از جمله زنده‌یاد دکتر مهدوی، ترجمه‌های ایشان را پسندیده‌اند.»
ضرورت ارج‌گذاری به بزرگان حین حیات‌شان
دکتر فتح‌الله مجتبایی د ابتدا ضرورت ارج‌گذاری به بزرگان عرصه‌ی فرهنگ در حین حیات آنها را یادآور شد و با اشاره به دقت سعادت در زمینه‌ی کارهای ادبی، فلسفی و هنری، تاکید کرد: «در همان ابتدای آغاز امر ویرایش در ایران، آقای سعادت متوجه نکاتی می‌شدند که کمتر کسی در آن روزگار به آنها پی می‌برد.»
مردی فرشته‌صفت
محمدعلی موحد، پژوهش‌گر تاریخ معاصر، سعادت را مردی فرشته‌صفت نامید و تصریح کرد: «درباره‌ی فضائل علمی استاد سعادت حرفی نمی‌زنم که در این نکته جای بحث نیست. چیزی که مرا مجذوب ایشان کرده، فضائل اخلاقی‌شان است و همین فضائل است که باعث شده آقای سعادت در ذهن من جایگاه و ارزش خاصی داشته باشند.»
آخرین حاملان یک فرهنگ
حسین معصومی همدانی، مترجم و استاد دانشگاه، سعادت و سایر بزرگان هم‌نسل وی را آخرین حاملان فرهنگی نامید که گستردگی فعالیت را با حفظ و ارتقاء مدام کیفیت کار، سرلوحه‌ی خود قرار داده‌اند. وی افزود: «یکی دیگر از کارهای آقای سعادت که کمتر به آن توجه می‌شود، سردبیری مجله‌ی «معارف» در مرکز نشر دانشگاهی است. مجله‌ی معارف زمانی منتشر می‌شد که تقریبا هیچ مجله‌ی آبرومندی در زمینه‌ی علوم انسانی به چاپ نمی‌رسید. یکی - دو مجله‌ی معتبر متقدم هم یا تعطیل شده بودند یا در آستانه‌ی تعطیلی قرار داشتند. خبری نیز از خیل مجله‌های دانشگاهی فعلی نبود. مجله‌ی معارف در آن زمان بخش مهمی از بار پژوهش و انتشار پژوهش در زمینه‌های مربوط به فرهنگ ایران و اسلام را به دوش می‌کشید و بار اصلی این مجله نیز بر دوش کسی نبود، جز اسماعیل سعادت.»
اهمیت دادن به کار و ماهیت آن
کیهانی، معاون سعادت در دانشنامه‌ی ادب فارسی، پس از آنکه گفت استاد وقتی در کار غرق می‌شوند، در آن لحظه جز کار و ماهیت آن به چیز دیگری ارزش نمی‌دهند، به بیان خاطره‌ی زیر پرداخت: «اواخر تابستان 84 شایعه شده بود در تهران زلزله خواهد آمد. من این شایعه را به استاد گفتم. ایشان تا آن لحظه چیزی در این‌باره نشنیده بودند. مدتی سکوت کردند. من هم از اینکه ایشان به فکر زلزله و نگرانی‌های حاصل از احتمال وقوع آن انداخته بودم، ناراحت شدم. می‌خواستم اتاق را ترک کنم که آقای سعادت گفتند: فلانی با این اوصاف بهتر است یک پرینت از روی تمام صفحه‌هایی که کار کرده‌ایم داشته باشیم تا موقع زلزله حاصل کارمان از بین نرود.»
مردی که به تنهایی کار یک نهاد را انجام داد
علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی موسسه‌ی شهر کتاب، سعادت را یکی از شریف‌ترین، نجیب‌ترین، دقیق‌ترین و متعهدترین پژوهشگران و مترجمان ایران دانست و گفت: «هرچند فلسفه رشته‌ی اصلی ایشان نیست، با ترجمه‌ی مجموعه آثار ارسطو، ویرایش تاریخ فلسفه‌ی کاپلسون و ترجمه‌ی فصل سوم آن، خدمت فراموش‌نشدنی‌ای به فلسفه در ایران کرده‌اند. ترجمه‌ی مقاله‌های بسیار در فرهنگ آثار و کار جدی و مدام بر روی دانش‌نامه زبان و ادب فارسی از دیگر کارهای باارزش و ماندگار استاد است. زنده‌یاد رضا سیدحسینی می‌گفت هروقت در ترجمه‌ی مقاله‌ای برای فرهنگ آثار با دشواری خاصی روبه‌رو می‌شویم، چاره‌ای جز مراجعه به اسماعیل سعادت نداریم. به‌رغم اینکه آقای سعادت از دهه‌ی شصت بارها پیشنهاد ایجاد نهادی برای ترجمه آثار کلاسیک جهان را مطرح کرده‌اند، هنوز اقدامی در این‌خصوص صورت نگرفته، اما با این حال خود ایشان مثل یک نهاد، ایده‌ای را که در ذهن دارند پیگیری کرده‌اند. انتشار بیش از ۲۵ عنوان کتاب در زمینه‌های ادبی، فلسفی، هنری و علمی نشان پشت‌کار ایشان است. نسلی که آقای سعادت نیز به آن تعلق دارد و آقایان ایرج افشار، باستانی پاریزی، اسلامی ندوشن و احمد سمیعی نیز در آن قرار دارند، نسلی است پرکار، دقیق و پرشور و بانشاط.»
پس از سخنرانی‌های کوتاه دوستان و همکاران استاد سعادت، حجت‌الاسلام دعایی، سرپرست موسسه اطلاعات، متن لوح یادبود اهدایی موسسه‌ی اطلاعات را خواند و لوح به همراه هدایایی تقدیم استاد شد.
در این برنامه غلام‌علی حداد عادل، ایرج افشار، علی صلح‌جو، ایرج پارسی‌نژاد، طهمورث ساجدی، نادر حقانی، حسن ذوالفقاری و خانواده و دوستان استاد سعادت حضور داشتند.
جشن تولد استاد سعادت، سومین برنامه‌ای است که با مناسبت گرامی‌داشت زادروز مفاخر فرهنگی ایران در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار می‌شود. پیشتر جشن تولد احمد سمیعی گیلانی و کامران فانی در این مرکز گرامی داشته شده بود.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
