مروری بر نشست «از رگتایم تا بیلی‌ باتگیت» با حضور صفدر تقی‌زاده

به مناسبت درگذشت صفدر تقی‌زاده، مروری می‌کنیم بر نشست نقد و بررسی آثار ای.ال. دکتروف، نویسنده معاصر آمریکایی با عنوان «از رگتایم تا بیلی باتگیت» که ۲۳ مرداد ۱۳۸۶  با حضور نجف دریابندری، امیرعلی نجومیان و صفدر تقی زاده در شهرکتاب برگزار شد.

 در ابتدای این نشست نجف دریابندری مترجم دو رمان از دکتروف، سبک نگارش این نویسنده را متنوع و مختلف برشمرد و گفت: کتاب های دکتروف به یک سبک خاص نوشته نشده اند مثلاً او رگتایم را به یک سبک و بیلی باتگیت را به یک سبک دیگر نوشته است. این موضوع را می توان در مصاحبه هایی که او درباره نوشتن کرده، فهمید؛ مثلاً درباره چگونگی نوشتن رگتایم می گوید: مدت زیادی بود که چیزی ننوشته بودم اما یکباره پشت میز کارم در حالی که رو به دیوار نشسته بودم و با ذهن کاملاً خالی دست به کار نوشتن رگتایم شدم.

نجف دریابندری: دکتروف در نوشتن رمان هایش سبک خاصی ندارد

این مترجم با اشاره کوتاهی به تاریخ ادبیات انگلیسی آثار دکتروف را در دنباله ای از تجارب خاص ادبی ذکر کرد و افزود: می توان نخستین کارهای خاص را در این راه یولیسس (اولیس) جیمز جویس و کتاب های دوسپاسوس برشمرد.

وی سپس به بررسی اجمالی چند کتاب ترجمه شده و نشده دکتروف پرداخت و اضافه کرد: رگتایم یک داستان نیست بلکه هر فصل از آن یک بخش جداگانه است و با وجود آنکه صفحات زیادی ندارد، چند داستان در هم آمیخته دارد که اتفاقاً در ذهن خواننده هم می مانند. اما بیلی باتگیت با رگتایم بسیار متفاوت است و اصلاً مخاطب فکر نمی کند که نویسنده این دو رمان یک نفر باشد. بیلی باتگیت با آنکه رمانی پلیسی محسوب می شود اما در انتها در می یابیم که چیزی بیش از یک رمان پلیسی - حادثه ای است.

دریابندری ادامه داد: دکتروف بعد از بیلی باتگیت هم چند رمان نوشت که من آنها را نپسندیدم. در هر حال او سبک خاصی ندارد که این امر اتفاقاً مزیت این نویسنده آمریکایی است؛ در واقع هر کدام از رمان های دکتروف به یک سبک نوشته شده که در هیچ کدام دیگر از آنها تکرار نشده است.

صفدر تقی زاده: رگتایم، بهترین و بیلی باتگیت خواندنی ترین رمان دکتروف است

سپس صفدر تقی زاده نویسنده و منتقد ادبی در سخنانی از دکتروف به عنوان نویسنده ای صاحب شگردهای خاص و متفاوت یاد کرد و گفت: ژانرهای عامه پسند، وسترن، علمی تخیلی، خاطره نویسی و غیره از جمله شگردهای نوشتن دکتروف است. با این وجود تنها با انتشار رگتایم بود که او به شهرت رسید.

وی افزود: رگتایم زندگی و زمانه مردم آمریکا و فاصله های طبقاتی میان سفید پوستان و سیاه پوستان را در اوایل قرن بیستم نشان می دهد و با وجود گذشت بیش از 30 سال از انتشار آن هنوز بهترین رمان دکتروف محسوب می شود؛ در عوض بیلی باتگیت (هشتمین رمان او) خوشخوان ترین آنهاست.

در ادامه این نشست امیرعلی نجومیان مدرس ادبیات انگلیسی و منتقد ادبی با اشاره به معنی متفاوت واژه "رگتایم"، آن را کلمه ای کلیدی در بازگشایی نکات مهم رمان ارزیابی کرد و گفت: رگتایم نوعی موسیقی است که زندگی سیاهپوستان آمریکایی اوایل قرن بیستم را تداعی می کند و در واقع رگتایم پدر موسیقی جز در آمریکاست. در موسیقی رگتایم همیشه دو صدا در موازی همدیگر حضور دارند؛ یکی دست چپ که آکورد و در واقع صدای متین، آرام و با ثبات موسیقی است و دیگری دست راست که عکس آن است و تمام ملودی را شکل می دهد.

امیر علی نجومیان: رگتایم هم تراژیک است و هم طناز

وی افزود: در موسیقی رگتایم به جای اینکه صدای ملودی روی نت های پرتاکید باشد، اتفاقاً روی نت های کم اهمیت است و این موجب شگفتی در شنونده می شود و در واقع ما با یک تضاد مواجه می شویم و اصلاً نمی دانیم که تکلیف مان با چنین موسیقی چیست؟ این تضاد در رمان رگتایم مشهود است؛ رگتایم به شکلی عجیب هم تراژیک است و هم طناز. از یک سو تضاد بین نژادی را نشان می دهد و از سوی دیگر صحنه هایی بسیار کمیک و خنده دار دارد. از این نظر باید گفت رمان دکتروف دارای آکوردی ثابت و متین است که در دل آن ملودی های سریعی رخ می دهد. این نکته زمانی جالبتر می شود که جمله صفحه آخر رمان را به خاطر بیاوریم که "انگار تاریخ چیزی جز یک ملودی روی یک پیانو نیست."

نجومیان به معنی دیگر کلمه رگتایم اشاره کرد و گفت: "رگ" به معنی مسخره کردن و شلوغ کردن هم هست. با درک این معین مشخص می شود که رگتایم هجو تاریخ و زمان است و از این جهت رگتایم یک رمان پست مدرن است. این رمان اثری کارناوالی (به معنی باختینی کلمه) است و در واقع دکتروف اسطوره های تاریخی را به صورت شخصی بیان می کند. او درباره کار تاریخ نگاری هم می گوید: تاریخ نگاری مجموعه ای است از قضاوت های برخی افراد از برخی رویدادها و نه چیزی بیشتر از این و تاریخ نگاری اساساً می توانست یک جور دیگر باشد و در ادامه این اظهار نظر، درباره کتاب خودش هم می گوید که رگتایم داستانی است از تاریخ و یا به بیان دیگر تاریخی است که از درون یک داستان برآمده است.