«جاناتان...» توانست رکورد «بر بادرفته» را بشکند

ایسنا: برنامه رونمایی از کتاب صوتی «جاناتان، مرغ دریایی» شنبه شب ۲۷ اردیبهشت در کافه کتاب فروشگاه مرکزی شهر کتاب برگزار شد. در این برنامه، مصطفی رحماندوست، شاعر، مهرداد اسکویی، گوینده کتاب، مهدی زارع، آهنگساز کتاب، منصور تهرانی، همکار و هم‌پرواز ریچارد باخ، و فاطمه محمدی، مترجم اثر، حضور داشتند و درباره کتاب سخن گفتند.

مصطفی رحماندوست، شاعر و نویسنده کودک و نوجوان، نخستین میهمان این برنامه درباره آشنایی‌اش با کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» گفت: اولین سفر هوایی من در سن ۲۴ سالگی به کشور هند بود و در تمام چهار ساعتی که به هند پرواز می‌کردیم، من عبوس و خاموش نشسته بودم و به بیرون هواپیما نگاه می‌کردم. کتاب را دوستی در هند به من هدیه داد، در حالی که در آن زمان، کتاب هنوز در ایران ترجمه نشده بود.

او ادامه داد: من بعد از خواندن کتاب متوجه شدم که در تمام عمر در حال پرواز بوده‌ام چون نویسندگی، پرواز روح است و خلبانی، پرواز جسم. حالا هم پس از گذشت سال‌های متمادی سعی می‌کنم آسمان رازآلود را ببینم و همیشه به خلبانانی که پرواز می‌کنند، غبطه می‌خورم چون خیلی خوب به رازآلود بودن آسمان پی می‌برند و‌ آن را معنا می‌کنند.

این شاعر افزود: «ماهی سیاه کوچولو» (نوشته صمد بهرنگی) و «جاناتان، مرغ دریایی» شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند با این تفاوت که جاناتان تنها با یک عامل محدودکننده مبارزه نمی‌کند بلکه با تمام محدودیت‌ها می‌جنگد. به همین ترتیب هم ما نیاز داریم که عادت نکنیم،‌‌ رها باشیم و طور دیگری عمل کنیم تا شاهد اتفاقات تازه و نو باشیم که اگر این کار را انجام دهیم، شاهد یک انرژی عظیم خواهیم بود و باخ در این کتاب می‌خواهد بگوید که انسان‌ها می‌توانند این انرژی را هر روز به خودشان بدهند.

رحماندوست همچنین اضافه کرد: من هم همانند باخ به آسمان نگاه کرده‌ام و مبهوت رازآلودگی آن شده‌ام اما هرگز نتوانستم چیزی همانند آنچه باخ نوشته است، بنویسم.

او در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: گاهی به من می‌گویند شعر‌هایم خیلی خوب است و گاهی این را می‌شنوم که شعرهای دیگرم به اندازه قبلی‌ها خوب و دلنشین نبوده‌اند. پاسخ من هم همیشه این است که اگر عامل موفقیت برخی از شعر‌ها را می‌دانستم، کاری می‌کردم که همه شعر‌هایم خوب شود؛ فکر می‌کنم این مساله درباره این اثر ریچارد باخ نیز صادق است چون «آنی» دارد که نمی‌دانیم چیست ولی آن را جذاب کرده است.

 **در تولید کتاب صوتی «جاناتان، مرغ دریایی» تخصصی عمل کردیم

فاطمه محمدی، مترجم و مدیر انتشارات نوین کتاب گویا، دومین میهمان رونمایی از این کتاب صوتی بود. او درباره چگونگی انتخاب کتاب برای تبدیل آن به کتاب صوتی اظهار کرد: من از طریق استادانم در دانشگاه با این کتاب آشنا شدم و زمانی که در سال ۷۹ ترجمه آن را روانه بازار کردم، چهار ترجمه بیشتر از این کتاب در بازار نبود ولی هم‌اکنون ۱۷ ترجمه مختلف از کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» در بازار است.

این مترجم اضافه کرد: پس از اینکه ترجمه کتاب به عنوان یک کار دانشگاهی تمام شد، در یک واحد درسی با عنوان ترجمه تطبیقی، ترجمه‌هایی را که از این کتاب در بازار موجود بود، با هم مقایسه کردم و متوجه خطاهای فاحشی در ترجمه اثر شدم و بعد از مدتی به نظرم رسید ترجمه دوباره این کتاب ضروری است.

محمدی همچنین گفت: من از بچگی به کارهای ترجمه علاقه داشتم و گاهی در این کتاب‌ها با عباراتی مواجه می‌شدم که آن‌ها را نمی‌فهمیدم ولی همیشه فکر می‌کردم ایراد از من است که برخی عبارات را درک نمی‌کنم ولی بعد از تحصیلات دانشگاهی و خواندن کتاب فرزانه طاهری متوجه شدم مترجم در انتقال عبارات درست نقش بسیار مهمی باز می‌کند.

او درباره اینکه چرا با وجود کتاب صوتی «جاناتان مرغ دریایی» که از سوی انتشارات دیگری روانه بازار شده، اقدام به انتشار دوباره این کتاب صوتی کرده است، اظهار کرد: اگرچه کتاب صوتی فعلی اثر خوبی به حساب می‌آید اما ما در موسسه نوین کتاب گویا به صورت اختصاصی به کار تولید کتاب‌های سخنگو می‌پردازیم و تخصصی به ماجرا نگاه می‌کنیم و از ابتدا قصد داشتیم کتابی متفاوت به مخاطبان ارائه کنیم. بخصوص که در این می‌ان، برنامه آهنگسازی اختصاصی را هم در دستور کار داشتیم و فکر می‌کردیم این کتاب ارزش دارد که وقت و انرژی بسیار زیادی را برای آن صرف کنیم.

**مهم‌ترین خصیصه باخ، افتادگی اوست

در ادامه برنامه، بخشی از این کتاب صوتی برای حاضران پخش شد و سپس منصور تهرانی، کاپیتان هواپیماهای ایرباس و هم‌پرواز ریچارد باخ، نویسنده کتاب صوتی «جاناتان، مرغ دریایی»، به روی سن رفت و درباره نویسنده گفت: من هفت سال است که باخ را می‌شناسم و پیش از آن، این کتاب را خوانده بودم ولی هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم بتوانم نویسنده این اثر را از نزدیک ببینم.

او ادامه داد: چند روز گذشته وقتی خبر رونمایی از کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» را به او دادم، بسیار خوشحال شد و فکر نمی‌کرد کتاب او به فارسی هم ترجمه شده باشد و برای تشکر از این برنامه، صفحه نخست کتابش را امضا کرد و اسکن‌شده آن را برای من فرستاد تا برای شما به نمایش بگذارم.

تهرانی درباره نویسنده این کتاب گفت: ریچارد باخ از نوادگان یوهان سباستین باخ، آهنگساز معروف، است و کار اصلی و حرفه‌یی او، خلبانی و پرواز است. او از ۱۸ سالگی پرواز می‌کند اما تاکنون ۱۳ جلد کتاب نوشته و مقالات ادبی هم می‌نویسد. کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» را هم در سال ۱۹۷۰ نوشته و در سال ۱۹۷۲ منتشر کرده است و در مدت کوتاهی توانست یک میلیون نسخه از این کتاب را در آمریکا بفروشد و رکورد فروش رمان «بر بادرفته» را در آن زمان بشکند.

او با اشاره به اینکه در سال ۱۹۷۳ از این داستان، یک فیلم ساخته شده است، اظهار کرد: اگر کسی با نویسنده این اثر صحبت کند، متوجه عشق او به پرواز می‌شود چراکه او در تمام مدت درباره پرواز حرف می‌زند.

کاپیتان تهرانی همچنین درباره ترجمه اثر گفت: از آنجا که آقای باخ خلبان است، در داستانش از کلمات و اصطلاحات فنی مربوط به پرواز زیاد استفاده کرده است و اگر مترجمی به این اصطلاحات آشنا نباشد، ترجمه اثر برای او سخت خواهد شد ولی خانم محمدی به خوبی توانسته‌اند این اثر را ترجمه کنند و به جرات می‌گویم که این ترجمه با دیگر ترجمه‌های موجود در بازار تفاوت فاحش دارد.

هم‌پرواز باخ در بخش دیگری از سخنانش گفت: نویسنده «جاناتان، مرغ دریایی» در سال ۲۰۱۲ هنگام پرواز دچار سانحه شدیدی شد و از ناحیه سر، شانه‌ها و دنده‌ها آسیب دیده بود طوری که وقتی با او تماس گرفتم به من گفت امیدی به زنده ماندنم نیست ولی چند ماه بعد به من گفت که حالش خوب شده و قصد دارد جاناتان دو، سه و چهار را هم بنویسد چون پس از سقوطش بوده که متوجه شده چیزهای بسیار زیادی را در کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» ننوشته است.

او در پایان سخنانش اضافه کرد: کتاب باخ از این‌رو خواندنی و جذاب شده است که او پرواز را با عرفان و فلسفه مخلوط و اثری خلق کرده که باعث آرامش روح خواننده می‌شود؛ خصیصه‌ای که در رفتار و گفتار نویسنده هم دیده می‌شود و به همراه تواضع و افتادگی‌ای که دارد، شخصیتی متفاوت از او به افراد القا می‌شود.

 «جاناتان، مرغ دریایی» را ۲۱ سال قبل به شعر برگرداندم

عزیزالله حاجی مشهدی، شاعری که کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» را به شعر برگردانده است، نیز با حضور در این مراسم گفت: پیش از اینکه کتاب «جاناتان، مرغ دریایی» را در سال ۷۲ به شعر برگردانم، تجربه برگرداندن نثر به شعر را داشتم و با استفاده از‌‌ همان تجربه‌ها بود که این کتاب را به شعر نوشتم و کتاب را «پرنده‌ای به نام آذرباد» نام نهادم.

او اضافه کرد: اگرچه من این کتاب را ۲۱ سال قبل به شعر برگرداندم ولی در زمستان سال ۹۲، آن را برای حروف‌چینی به ناشر سپردم چون این کار در اسباب‌کشی‌های سال ۷۲ گم شده بود.

او در بخش دیگری از سخنانش گفت: با توجه به روحیات عارفانه و فلسفی‌ای که باخ دارد، فکر نمی‌کنم غرق شدن در اصطلاحات تکنیکی پرواز، مورد نظر باخ بوده باشد چون اگر قصد نوشتن چنین اثری را داشت، می‌توانست یک کتاب در این‌باره بنویسد و به مخاطبان تخصصی این حوزه ارائه کند.

این شاعر همچنین افزود: به لحاظ معنا‌شناسی باید بگویم که بین حافظ، ریچارد باخ، مهرداد اسکویی و بارتلر یک وجه مشترک می‌بینم و آن، فرار از روزمرگی، خلاقیت و ابتکار است. میل به صعود روحی و شکستن تقلید در کار همه این هنرمندان دیده می‌شود و مشترک است.

حاجی مشهدی افزود: وقتی مصطفی رحماندوست عزیز از پرواز صحبت کرد، متوجه شدم که من هم این نوع پرواز را تجربه کرده‌ام ولی نه از بالای آپارتمان‌های بلند شهری بلکه از ورای جنگل و دریا‌ها و زمانی که از خواب پرواز بیدار شدم، ناراحت بودم که چرا خوابم تمام شده است چراکه جان‌های مشتاق و شیفته هیچ‌گاه یک جا ماندن را دوست ندارند و همیشه خواهان روان بودن هستند.

ارشاد گفت آهنگ اثر را خودمان نساخته‌ایم

در ادامه برنامه و پیش از اینکه مهدی زارع، آهنگساز «جاناتان، مرغ دریایی»، درباره روند ساخت موسیقی اثر صحبت کند، کلیپی مستند از مراحل تولید کتاب صوتی «جاناتان، مرغ دریایی» برای حاضران پخش شد. پس از آن، زارع به روی سن رفت و گفت: ما برای ساخت این اثر تلاش بسیار زیادی کردیم تا کار باکیفیتی را روانه بازار کنیم و از‌‌ همان ابتدا می‌دانستیم که کجای کتاب باید موسیقی پخش شود و در کدام قسمت به صدا و افکت‌های مختلف نیاز داریم.

او افزود: به دلیل وسواس در ارائه کاری با کیفیت بالا هم بود که از هیچ صدا و افکت ضبط‌شده‌ای استفاده نکردیم بلکه تمام صدا‌ها را خودمان ضبط کردیم.

زارع همچنین درباره ساخت موسیقی این کتاب اظهار کرد: ساخت موسیقی این کتاب بسیار سخت بود چون نمی‌توانستیم از کارهای کلاسیک غربی استفاده کنیم چراکه در این صورت، کار لطف خود را از دست می‌داد. همچنین از کارهای ایرانی هم نمی‌توانستیم کمک بگیریم چون با متن کار هماهنگ نبود بنابراین سعی کردم در ساخت موسیقی «ر‌ها بودن» را لحاظ کنم اما در مجموع فکر می‌کنم اندیشه شرقی در این آهنگ جریان دارد.

او در پایان سخنانش گفت: هیچ‌کدام از سختی‌های کار به این اندازه به من فشار نیاورد که وقتی برای گرفتن مجوز به ارشاد مراجعه کردم، گفتند موسیقی کتاب، تولیدی نیست و اگر مساعدت‌های آقای پیروز ارجمند نبود، این کتاب هرگز مجوز انتشار نمی‌گرفت.

نمی‌خواستم بدون گویندگی این کتاب بمیرم

مهرداد اسکویی، مستندساز و گوینده کتاب «جاناتان، مرغ دریایی»، آخرین میهمان این برنامه بود که در سخنانی گفت: از تمام هنرمندان، اساتید و مسئولان فرهنگی‌ای که به انتشار این اثر کمک کردند، تشکر می‌کنم چراکه آن‌ها کمکم کردند تا به آرزویم برسم.

او ادامه داد: جاناتان، داستان مرغی است که نمی‌خواهد همانند دیگر مرغ‌های دریایی زندگی کند و این داستان زندگی من هم هست چون نمی‌خواستم بدون اینکه کار مهمی انجام داده باشم، بمیرم.

او افزود: از ریچارد باخ و تمام نویسندگانی که چنین کتاب‌هایی را می‌نویسند، متشکرم چون آن‌ها زمینه‌ساز اتفاقات بزرگ هستند. این کتاب به من انگیزه داد و باعث شد بفهمم که یک لحظه از زندگی چقدر ارزش دارد و ما مسافران این دنیا وظیفه داریم از لحظه لحظه عمرمان ‌‌نهایت استفاده را بکنیم و هرگز رویا‌هایمان را دست کم نگیریم.

در پایان این مراسم، مهرداد اسکویی، گوینده کتاب صوتی «جاناتان مرغ دریایی»، اثر را برای حاضران امضا کرد.