پادشاهی هشتگ‌ها در ۹۳

فردا: سال که تمام می‌شود؛ خاطرات خوب و بدش را مرور می‌کنیم و با یک صفت، پرونده آن سال را برای خودمان می‌بندیم و می‌گذاریم در بایگانی ذهنمان. حالا اگر این رسم را بخواهیم برای رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی هم به جای آوریم؛ با مرور حوادث، رویدادهای مجازی و رفتار کاربران رسانه‌های اجتماعی در سالی که گذشت شاید بتوان امسال را سال #هشتگ‌ها نامید.
علامت #مربع که تا چندی پیش تنها کاربردش در فرآیند شارژ کردن گوشی تلفن همراه بود حالا با موج‌هایی که به واسطه‌اش راه می‌افتد برای خودش در فضای مجازی پادشاهی می‌کند.
هشتگ که اولین بار در سال ۲۰۰۷ توسط تویئتری‌ها ایجاد شد؛ حالا به کاربران انواع رسانه‌های اجتماعی این امکان را می‌دهد که از آن برای دسته‌بندی و جست‌وجوی انواع محتوا شامل متن، صدا و تصویر استفاده کنند.
استفاده عمده دیگر کاربران از #هشتگ در مناسبت‌ها و رویدادهای خاص است؛ برای اینکه صدا و نوع تفکر خود را بیان کنند. حالا با این مقدمه برویم سراغ مهم‌ترین کمپین‌های هشتگی که کاربران ایرانی در سال ۹۳ ایجاد و یا در آن شرکت کردند.
***
برای آزادی مرزبانان #FreeIranianSoldior
هشتگی که بهمن‌ماه سال ۹۲ با هدفآزادی ۵ سربازی ایرانی گروگان گرفته شده توسط گروهک «جیش العدل» شکل گرفت و توانست در سکوت خبری رسانه‌های رسمی به سرعت در صدر هشتگ‌های فیس‌بوک،‌ تویئتر و گوگل‌پلاس قرار بگیرد. کاربران ایرانی آنقدر این هشتگ را منتشر کردند تا خارجی‌ها هم از وجودش مطلع شدند و چندین شخصیت هنری و ورزشی اروپایی هم با انتشار هشتگ به این کمپین پیوستند. این هشتگ در روزهای آغازین سال ۹۳ یک بار دیگر ترند شد. پس از خبر به شهادت رسیدن یکی از مرزبانان، کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی باز هم از این هشتگ برای آگاه سازی مردم جهان از اتفاق رخ داده استفاده کردند و با عبارتی همچون «حتی در شطرنج هم کسی زدن سربازان را افتخار نمی‌داند» سعی کردند این موج را زنده نگه دارند. حرکت‌های گروهی و قرارهای سر یک ساعت برای گذاشتن پست‌هایی با این هشتگ، از تجربه‌های ناب فعالیت‌اجتماعی مجازی آن روزهای کاربران بود.
***
شکست سایبری اسرائیل #Freegaza #gazaunderattack
تیرماه، حمله اسرائیل به نوار غزه یکی از جدی‌ترین موج‌های امسال را به راه انداخت. در هفدهمین روز از این ماه، رژیم صهیونیستی به بهانه گروگان رفتن و کشته شدن سه نوجوان اسرائیلی توسط حماس و بدون ارائه هیچ مدرکی به غزه حمله کرد. در پی این اقدام آن‌هم در ماه مبارک رمضان، موج هشتگی حمایت جهانی از فلسطینیان و مردم غزه به راه افتاد و به سرعت در صدر انواع رسانه‌های اجتماعی قرار گرفت. این در حالی بود که رسانه‌های رسمی بین‌المللی چندان به این موضوع نمی‌پرداختند. طبق آمار غیررسمی 525 میلیون مورد ثبت، تبادل و بازنشر پیام یا دیدگاه برای محکوم کردن حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه صورت گرفت که فقط مربوط به کاربران انگلیسی زبان توییتر بود. به نظر می‌رسد، آنچه سبب شد رژیم صهیونیستی پس از ۱۹ روز از آغاز حملات و کشتن بیش از ۸۰۰ فلسطینی- که بیش از ۷۰ درصد آنان کودکان و زنان بودند- آتش بس را بپذیرد فرار از فشار منفی افکار عمومی جهان در اثر این موج بود. طبق آمار غیررسمی در این مدت حدود 4 میلیون هشتگ در حمایت از فلسطینیان منتشر شد که این رقم برای طرفداران اسرائیل تنها 220 هزار بود، عددی که باعث شد خیلی‌ها بگویند اسرائیل جنگ مجازی و هشتگی را به فلسطینیان باخت و حالا ابایید دنبال سرباز مجازی هشتگ ساز باشد.
***
اصفهان بدون آب، هرگز! #زاینده_رود_من_کو
در حالیکه تابستان امسال هم داشت می‌گذشت و خبری از بازگشت آب به زاینده رود نبود، کاربران اصفهانی فضای مجازی و دیگر دوستداران اصفهان و محیط زیست سراغ فضای مجازی رفتند. آن‌ها با انتشار عکس‌هایی از کف رودخانه خشک زاینده رود و با هشتگ‌های این‌چنینی هم سعی کردند عمق فاجعه خشک بودن مهم‌ترین رودخانه مرکز ایران را نشان دهند و هم نگرانی خود را به گوش مسئولین برسانند؛ و وعده بازگشت آب به زاینده رود را به یادشان آورند. این کمپین مجازی به چند قرار و تجمع در دنیای واقعی و اطراف پل خواجو و سی‌وسه پل هم کشید. البته در نهایت با همراهی عوامل دیگر آیان‌ماه، آب به رگ خشک شهر بازگشت.
***
بچه پول‌دارهای تهرونی #Richkidsoftehran
آغاز این موج که پاییز امسال فراگیر شد به یک صفحه اینستاگرام با همین عنوان برمی‌گردد. صفحه‌ای که در آن عکس‌های باور نکردنی اززندگی لاکچری وار جوانان تهرانی منتشر شد. آخرین مدل انواع ماشین‌های خارجی (که خیلی از اروپایی‌ها خوابشان را می‌بینند) زیر پای دختران و پسران جوان تهرانی و داشتن برندترین ساعت‌ها و مارک‌های لباس آنقدر عجیب می‌نمود که به سرعت جهانی شد و چند روزنامه بین‌المللی درباره‌اش مطلب نوشتند. گرچه نوع نگاه خارجی به ایرانی‌ها کمی تغییر کرد اما بازخورد منفی این هشتگ در داخل کشور زیاد بود. به سرعت صفحه‌ای علیه این سبک زندگی با عنوان #Poorkidsoftehran راه افتاد. در نهایت هم این صفحه بسته شد و بسیاری از عکس‌های آن پاک شدند و به این ترتیب این موج پس از چند هفته از رمق افتاد.
***
#من_محمد_را_دوست_دارم #ILoveMohammad
اواخر دی‌ماه، پس از حمله گروه‌های تکفیری به نشریه فکاهی شارلی ابدو، آن‌ها اقدام به انتشار کاریکاتوری علیه پیامبر اسلام کردند. نشریه شارلی ابدو که هر چهارشنبه منتشر می‌شود، پیش از این نیز در برخی شماره‌هایش خصوصاً سال ۲۰۱۲ به مسلمانان و پیامبر توهین کرده بود. پس از توهین مجدد این نشریه به پیامبر اسلام، هشتگ «محمد کیست» ابتدا در توییتر راه اندازی شد. حدود یک ماه قبلش این هشتگ با تصاویر موهن از محمد (ص) روی جلد شارلی ابدو چاپ و با تیراژ میلیونی منتشر شد. مسلمانان سراسر دنیا هم نسبت به این اقدام بی تفاوت نبودند و با ایجاد موج گسترده‌ای در حمایت از پیامبر اسلام در فضای مجازی، این اقدام را محکوم کرده و تلاش کردند تصویر درستی از پیامبر اسلام به جهانیان نشان دهند. در نتیجه هشتگ‌های مشابهی با نام‌های «من عاشق محمد هستم» I heat terrorism,I Love Mohammad برای شناساندن چهره واقعی پیامبر در فضای مجازی منتشر کردند که بازتاب‌های زیادی از سراسر جهان داشتند.
در ایران هم حجت‌الاسلام شهاب مردای در اینستاگرام با انتشار تصویر «من محمد را دوست دارم» به چهار زبان فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسوری از کاربران فضای مجازی خواست که به این کمپین بپیوندند. جمعی از هنرمندان سینما از جمله بهنوش بختیاری، محمد علیزاده، مهدی ماهانی، علی ضیا، محمود رضوی، داریوش فرضیایی، الهام چرخنده و... با انتشار بیانیه‌ای در صفحه‌های شخصی خود در اینستاگرام هتک حرمت به پیامبر اسلام (ص) را محکوم کردند.
***
نامه‌ای برای تو #Letter۴u
در نخستین ساعات دوم بهمن، انتشار نامه مقام معظم رهبری به «عموم جوانان اروپا و آمریکای شمالی» موج خبری بزرگی را به راه انداخت. نامه‌ای که رهبر انقلاب در آن از جوانان غربی خواسته بودند تا اسلام را بی‌واسطه و به دور از سمپاشی دولتمردانشان بشناسند. نامه ۸۳۰ کلمه‌ای رهبر، در روزهایی منتشر شد که پس از حمله تکفیری‌ها به مجله شارلی ابدو و انتشار مجدد کاریکاتورهای توهین آمیز این نشریه به پیامبر، حکایت از آغاز موج جدید اسلام هراسی و اسلام ستیزی در غرب داشت. گرچه رسانه‌های غربی بخش‌های گزینش‌شده ای از این نامه را با توجه به سیاست‌های خود منتشر کردند انتشار این نامه اما اتفاق ویژه‌ای در عرصه هشتگ‌نگاری ایرانیان شد.
نامه به جوانان اروپایی و امریکای شمالی، ابتدا به چهار زبان مختلف در وبگاه رسمی ایشان و سپس با هشتگ اختصاصی #Letter۴u در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. بلافاصله پس از انتشار این نامه، بسیاری از کاربران ایرانی و غیرایرانی شبکه‌های مختلف اجتماعی، متن کامل یا بخش‌هایی از این پیام مهم را با همین هشتگ به اشتراک گذاشته و درباره آن به بحث و تبادل نظر پرداختند. آن‌ها سعی کردند با ابتکارهای اینترنتی و تکنیک‌های گرافیکی و حتی عکس گرفت با بخش‌هایی از نامه پیام اصلی و غیرگزینشی نامه را به گوش مخاطبان اصلی آن برسانند.