نظریه، رویکرد، نقد و روش

نجومیان در آغاز نشست یادآور شد: «نزدیک به هشت سال است دوره‌های نقد ادبی به طور متناوب در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار می‌شود. مراحل تدریس در این دوره به مرور تغییر و تکامل پیدا کرده است. آنچه در این ترم تدریس خواهد شد، پایه‌ای است برای شرکت در دوره‌های آتی که در فصل‌های دیگر سال در شهر کتاب به اجرا درخواهد آمد و امید است که مجموع دوره‌ها آشنایی خوبی با مبانی نقد و شیوه‌های آن به دست دهد. یکی از مواردی که در این دوره‌ی جدید به آن خواهیم پرداخت، روش‌شناسی نقد ادبی است. دقیقاً وقتی نقد و نظریه را شناختیم، با مسأله‌ی دیگری روبه‌رو می‌شویم: اینکه با این آموخته‌ها باید چه کرد و چگونه می‌توان نظریه را در نقد ادبی به کار بست؟»

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی به اهمیت نظریه‌های زبان‌شناسی نیز اشاره و تصریح کرد: «رویکردهای نقد ادبی کم و بیش همه تحت تأثیر نظریه‌های زبان‌شناسی هستند. به نظر می‌رسد که نقد و نظریه ادبی همچنان درون پارادایم‌های زبان‌شناسی قرار دارد. بنابراین استنباط من این است که اگر نقد ادبی را با رویکردهای زبان‌شناختی آغاز کنیم، بهتر می‌توانیم رویکردهای دیگر را درک کنیم.»

در ادامه‌ی کلاس نجومیان به ارائه‌ی تعریف‌هایی از نظریه، رویکرد، نقد و روش پرداخت. او با اشاره به نسبت «نظریه» و «مشاهده»، نظریه‌ی خوب را نظریه‌ای دانست که قابل بازبینی است. همچنین وی «رویکرد» را چارچوبی نظری برای مطالعه‌ی متن و «نقد» را کار مشخصی دانست که بر روی متن انجام می‌شود. نجومیان «روش» را استراتژی خواندن اثر دانست و سپس به روش و روش‌شناسی پرداخت.

او مسیر خطی نقد ادبی را در دوره‌ی حاضر به شرح زیر معرفی کرد: طرح پرسش به عنوان نخستین گام هر پژوهش؛ انتخاب نظریه‌ای که به حوزه پرسش مربوط باشد؛ انتخاب رویکرد؛ اجرای روش‌ها؛ و سرانجام نتیجه‌گیری.

دوره‌ی جدید نقد ادبی در مرکز فرهنگی شهر کتاب، دوازده جلسه‌ی دو ساعته (هر هفته چهار ساعت) خواهد بود. این دوره پس از شش هفته به پایان خواهد رسید و علاقمندان خواهند توانست پس از وقفه‌ای کوتاه، در دوره‌های بعدی شرکت کنند.