خودمانی کردن اندیشه‌های فیلسوف

فلسفه به زبان ساده

فلسفه را باید به اجتماع آورد

گفت‌وگو با فیلسوفان تحلیلی

دکتر امیر احسان کرباسی‌زاده*: یکی از مهم‌ترین مراحل برای یادگیری فلسفه، فهمیدن دستگاه فلسفی فیلسوف است. درک درست از آن‌چه موردنظر فیلسوفان است خود اهمیتی بسیار دارد. رسیدن به چنین درکی البته مقدم بر نقد دستگاه فلسفی است. تا درک درست از سخنان فیلسوفان نداشته باشیم چگونه می‌توانیم سخنان‌شان را نقد کنیم؟ بهترین راه برای رسیدن به مقصود البته خواندن تمام آثار فیلسوف موردنظر است و سعی در خلاصه کردن و نظام‌مندکردن سخنان او. اما گفت‌وگوی هوشمندانه و خواندن یک مصاحبه دقیق نیز می‌تواند در فهم چکیده و اصل حرف فیلسوفان راه‌گشا باشد. راه دوم در کتاب «گفت‌وگو با فیلسوفان تحلیلی» اتخاذ شده است. نکته مهم در اتخاذ راه دوم، خودمانی کردن اندیشه‌های فیلسوف است. فیلسوف مصاحبه‌شونده در قالب پاسخ به سؤالاتی جهت‌دار و دقیق سعی می‌کند تا اندیشه‌های خویش را به زبانی ساده و محاوره‌ای دسترس‌پذیر کند و همین زبان ساده و شخصی برای علاقه‌مندان به فلسفه می‌تواند جالب و جذاب باشد.

یکی از جنبه‌های مثبت کتاب «گفت‌وگو با فیلسوفان تحلیلی» آزادی عملی است که پرسشگران به فیلسوفان مصاحبه‌شونده داده‌اند تا خود را از محیط بسته دانشگاهی رها کنند و به اصطلاح پایل با پرسش‌های عام‌تری مورد خطاب قرار گیرند. پرسش از این‌که تأملات فلسفی و تجریدی یک فیلسوف چگونه می تواند توجه غیرفیلسوفان را برانگیزد هر چند پرسشی دشوار است اما پاسخ بدان، چالش مهمی است در برابر هر فیلسوف. همین جنبه عامیانه ساختن زبان فیلسوف در جامعه ما چندان خریداری ندارد. فیلسوفان گویی هر چه مبهم‌تر و فنی‌تر صحبت کنند ارج و مقام بیشتری دارند. اما اندیشه فلسفی هر قدر هم که پیچیده و ظریف باشد باید بتوان آن را در قالب جملاتی ساده و همه کس فهم بیان نمود. چنین کاری البته دشوار است و دیریاب؛ و تمرینی برای فیلسوفان تا با بیانی روشن و ساده از بدفهمی افکار خویش جلوگیری کنند زمینه‌ای برای نقد سخنان خود فراهم سازند.

_{*عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران}