روزگار سخت و کارهای خوش

اعتماد:‌ بزرگان ما می‌گفتند، بمیرید قبل از آنکه بمیرید! یک منظورشان احتمالاً این است که به دلیل ناپایداری زمانه و غیرقابل پیش‌بینی بودن آینده، جوری زندگی کنید که هر لحظه اگر جان به جان آفرین تسلیم کردید، از زندگی خود پشیمان نباشید، بدی‌ها و کینه‌ها و نفرت‌ها را در خودتان بکشید و سعی کنید نامی نیک از خودتان به یادگار بگذارید. حالا و در شرایط فعلی که همه شدیداً مضطرب و نگرانند، انگار باید عکس آن حکمت را نیز توصیه کرد، یعنی به همگان گفت که نمیرید قبل از آنکه نمیرید! منظور این است که به جای زندگی در ترس و دلهره و انتظار کشنده مرگ، زندگی کنیم، خود را در اخبار بد و هراس‌آور غرق نکنیم، به زندگی بیندیشیم و بکوشیم کیفیت آن را بالا ببریم. حکمای رواقی می‌گفتند چرا از مرگ بهراسیم، چه وقتی که ما هستیم، مرگ نیست و وقتی که مرگ هست، ما نیستیم! پس آیا بهتر نیست به جای مرگ‌اندیشی منفعلانه و دست روی دست گذاشتن، بیشتر و بهتر زندگی کرد؟

اگر فلسفی به قضیه نگاه کنیم، حالا اول مشکل است. یعنی قبول، بیاییم زندگی کنیم، اما زندگی کردن چیست و برای زندگی کردن چه باید کرد؟ اما اجازه بدهید علی‌الحساب به قضیه فلسفی نگاه نکنیم. نه اینکه قصد تحقیر و تخفیف فلسفه‌ورزی را داشته باشم. تفکر و اندیشیدن اتفاقاً، اگر نگوییم بهترین، قطعاً یکی از بهترین کارها برای زندگی‌کردن است. ارسطو که می‌گفت، لذت عقلی، بالاترین لذت‌هاست. اما فعلاً وارد این مجادلات فلسفی نمی‌شویم، زیرا به هر حال اینجا صفحه آخر است و جای بحث‌های سنگین فلسفی نیست. برای بحث و گفت‌وگو درباره پرسش‌های کلیدی و بنیادین در روزنامه بهتر است به صفحه اندیشه مراجعه کنیم. اینجا زندگی را به معنای ساده بهره بردن از مواهب هستی، اخلاقی زیستن و ارزنده بودن در نظر می‌گیریم، یعنی به تعبیر آن استاد، خوش باشیم و خوب باشیم و ارزشمند.

اما همین تعبیر از زندگی هم خیلی کلی و ممکن است بگویید مبهم است. چطور خوش باشیم، یعنی چه که خوب باشیم و ارزشمندی یعنی چه؟ خوشی یعنی بهره بردن لذت‌های زندگی، خوبی یعنی تلاش برای کمک کردن به دیگران و اخلاقی زیستن و ارزندگی یعنی فراتر رفتن از مصرف‌کننده بودن. حالا بیاییم با همین سه معیار کلی، به این روزهای پر التهاب و اضطراب فکر کنیم. چطور خوش باشیم؟ یعنی قدر لحظه‌ها را بدانیم، از بودن در کنار هم لذت ببریم، از هر آنچه در دسترس‌مان هست، به اندازه و شکلی که به دیگران آسیب نرساند، بهره‌مند شویم، فعلاً که نمی‌توانیم زیاد به کوچه و خیابان برویم و تحرک جسمانی‌مان محدود شده، با تماشای فیلم و آثار هنری خوب در اینترنت و رسانه‌ها به سیر آفاق بپردازیم و با خواندن و گوش کردن به کتاب‌های صوتی، در انفس سلوک کنیم، از اشتغال به اخبار مضطرب‌کننده پرهیز کنیم و تا سر حد امکان امید را در خودمان تقویت کنیم، اما چطور خوب باشیم، خوبی در اینجا یعنی اخلاقی‌زیستن و اخلاقی‌زیستن یعنی رعایت حقوق دیگران و در صورت امکان تلاش برای کاستن از درد و رنج‌های آنها. در وضعیت کنونی اخلاقی زیستن یعنی صرفاً در فکر خود نبودن، احترام به حق سایر موجودات اعم از انسان و حیوان و اشیاء کمک به بیماران، تلاش برای جلوگیری از اشاعه بیماری، سپاسگزاری از پزشکان و پرستاران و همه کسانی که این روزها فداکارانه و دلیرانه به جنگ ویروس می‌روند و به هم نوعان خود خدمت می‌کنند، حفظ آرامش و سعی در امیدبخشی به دیگران. اما ارزندگی به چه معناست؟ یعنی حالا که به دلیل خطر گسترش بیماری، ناگزیریم که در خانه بمانیم، بهتر است در حد مقدورات، مفید باشیم، کمتر مصرف کنیم و بکوشیم به هستی بیفزاییم. این ارزش افزوده هم می‌تواند مادی باشد و هم معنوی. یکی می‌نویسد، دیگری شعر می‌سراید، سومی ترانه‌ای می‌نوازد، چهارمی به پدر و مادرش مهر می‌ورزد و احساسات و عواطف نیک و مثبت را نشر می‌دهد و... به عبارت دیگر به جای دست روی دست گذاشتن و منتظر مرگ ماندن، بهترین کار خوب و خوش و ارزندگی است.

تاکنون لابد همه هزاران هزار پیام درباره روش‌های پیشگیری از بیماری و مبارزه با ویروس و... خوانده‌ایم و دیده‌ایم. تردیدی نیست که همه این پیام‌ها مفید است و باید باشد، اما از امروز سعی می‌کنیم در این ستون به ورای کرونا و ویروس و پیشگیری و مواجهه با آن و... بپردازیم، از زندگی بگوییم و اینکه بهتر است به جای سر در گوشی کردن و خواندن خبرهای اضطراب آور، چه کار کرد. بدین منظور می‌کوشیم فیلم‌های خوب و کتاب‌های مفید و موسیقی‌های زیبا و اموری که احساسات مفید و مطلوب در ما پدید می‌آورند را با شما به اشتراک بگذاریم. شما هم اگر تجربیات مثبت و ارزشمندی داشتید که می‌شد به دیگران پیشنهاد داد، آن را از ما و دیگران دریغ نکنید و در این زمینه بنویسید. قطعاً روزهای تلخ و ناگوار این بیماری هم خواهد گذشت، اما آنچه در یادها می‌ماند، نحوه مواجهه ما با این روزگار سخت و کارهای خوش و خوب و ارزنده‌ای است که کرده‌ایم.