نگاهی به سه کتاب تازه‌ی نشر مرکز

این پایان جبرگرایی است. اصل عدم قطعیت هایزنبرگ امید تمام کسانی را بر باد می‌داد که به جهان منظم و بقاعده‌ای که فیزیک نیوتنی وعده داده بود ایمان داشتند. به نظر جبرگرایان، اگر می‌شد قوانین حاکم بر ماده را برملا کرد، می‌شد به کهن‌ترین گذشته دست یازید و دورترین آینده را پیش‌بینی کرد. ریاضی دارد جهان‌مان را تا نقطه‌ای تغییر می‌دهد که نهایتاً طی ده بیست سال آینده اصلاً دیگر نتوانیم درک کنیم که انسان‌بودن واقعاً یعنی چه. می‌توانیم اتم را بشکافیم، برگردیم و به نخستین نور خیره شویم، و پایان جهان را فقط با مشتی معادله پیش‌بینی کنیم، اما همیشه چیزی مبهم، نامتعین و غیرقطعی باقی می‌ماند.

بنجامین لاباتوت، نویسنده‌ی شیلیایی، سال ۱۹۸۰ به دنیا آمد و در هلند و آرژانتین بزرگ شد. او اکنون در شیلی زندگی می‌کند و به زبان اسپانیایی می‌نویسد. این کتاب در سال ۲۰۲۱ برنده‌ی جایزه‌ی انجمن قلم انگلستان شد و در ردیف ده کتاب برتر سال ۲۰۲۱ نشریه‌ی نیویورک تایمز قرار گرفت.

بزرگ علوی و بهرام صادقی هیچ شباهتی به هم ندارند. یکی اهل معاشرت بود، دیگری نبود. یکی اهل محفل و دوستی و رفاقت بود، دیگری از هر محفل و دار و دسته‌ای فراری بود. یکی اهل مُدارا بود، دیگری نبود. یکی دوست داشت رمان بنویسد و داستان‌ کوتاه می‌نوشت و آن دیگری سودای رمان در سر نداشت. چه عیبی داشت؟ اصل ماجرا قصّه بود و هر دو می‌دانیم قصّه‌گو بودند. اما زمانه به هیچ کدام فرصت کافی نداد... و این هم شاید وجه مشترک دیگری‌ باشد که می‌شود میان این دو نفر پیدا کرد. نه فقط شاید. بل که لابد و بدون شک. به شرطی که به روزگاری که از سر گذراندند و به دستاوردهای هر دو از نزدیک و به دقّت نگاه کنیم.

کیرکگور در دیباچه‌ی مفهوم اضطراب ادعا می‌کند قصد دارد این کتاب را به همان سرراستی بنویسد که مرغان هوا آواز سرمی‌دهند.   او می‌گوید، گناه اول هر فردی از ابنای بشر شبیه گناه اول آدم ابوالبشر است. سپس به سراغ اضطراب می‌رود و فرق می‌گذارد میان اضطراب عینی (برون‌ذاتی) و اضطراب ذهنی (درون‌ذاتی) و رابطه‌ی آن را با آزادی برجسته می‌سازد: امکانِ آزادی در اضطراب عرض اندام می‌کند. کیرکگور اضطراب را ترس یا دلهره‌ای نامشخص می‌داند که پیش‌شرط آزادی (و به همین سبب، پیش‌شرط گناه) است زیرا اضطراب همانا تصدیق وضع کنونی ما و بازشناخت ماهیت امکان است. در اینجا کیرکگور در مقام  متفکری مسیحی بحث می‌کند و تا بخواهید از متن کتاب مقدس نقل می‌کند و خیلی وقت‌ها از عبارت‌هایی استفاده می‌کند از زبان‌های دیگر ــ متنی که برای فیلسوفان و کیرکگورپژوهان جذاب خواهد بود  اما خوانندگانی را که علایق عام‌تر دارند دچار اضطراب خواهد ساخت.