شنبه، ۳ آذر ۱۴۰۳
سه‌گانی یک قالب شعری است که از سه مصراع یا سه سطر پدید می‌آید و در پایان آن، ضربه‌ی ذهنی می‌خورد. سه‌گانی در سه شاخه‌ی کلاسیک، نیمایی و سپید سروده می‌شود و این امر، در کنار امکان کاربرد طرح‌های گوناگون قافیه و همچنین امکان کاربرد وزن دلخواه، آزادی عمل مطلوبی برای سه‌گانی‌پرداز فراهم می‌کند.
نخستین دوره‌‌ی کتاب‌های سه‌گانی در شش جلد و از سوی انتشارات گفتمان اندیشه‌ی معاصر منتشر شده است. این شش جلد عبارتند از:
ـ بوطیقای سه‌گانی و مسائل آن/ دکتر علیرضا فولادی
ـ زیر چترم باران، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ دکتر علیرضا فولادی
ـ صدای تازه، گلچین سه‌گانی‌های کلاسیک و نیمایی/ به کوشش دکتر علیرضا فولادی و اعظم سعادت
ـ جای باران خالی، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ محمدشریف سعیدی
ـ عشق انگار اختراع من است، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ بهادر باقری
ـ تو را با ماه می‌سنجم، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ بابک حسین‌زاده برجویی
آن‌گونه که در پیشگفتار کتاب آمده است، سه‌گانی از نهم خرداد ۱۳۸۹ با ابتکار دکتر علیرضا فولادی، عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان و شاعر و پژوهشگر، به عرصه‌ی شعر فارسی گام نهاد و تاکنون توجه صدها شاعر و هزاران مخاطب را برانگیخته است. افزون بر فرم‌های بیرونی و درونی متعدد و متنوع سه‌گانی، اصول هفتگانه، موضوعات و جهان‌بینی آن، تمایزها و جذابیت‌های محسوسی نسبت به سایر قالب‌های شعر کوتاه برایش رقم زده است.
نخستین کتاب از این مجموعه، کتاب بوطیقای سه‌گانی و مسائل آن، نوشته‌ی دکتر علیرضا فولادی است. این کتاب شامل دو فصل با عناوین «بوطیقای سه‌گانی» و «مسائل سه‌گانی» است. فصل دوم نیز از شش بخش «یادداشت‌ها»، «دیدگاه‌ها»، «انتقادها»، «گفت‌وگوها»، «شعرها» و «جمله‌ها» تشکیل شده است.
بوطیقای سه‌گانی، همراه با نمونه‌ها از همان خردادماه سال ۱۳۸۹ به‌طور جسته و گریخته با عناوین جزئی در فضای مجازی منتشر شد و سپس در بهمن‌ماه ۱۳۹۱ با عنوان « مبانی سه‌گانی» تنظیم و تألیف گردید و یکجا در همان فضا انتشار یافت و آنگاه در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳ با عنوان «بوطیقای سه‌گانی» تکمیل و اصلاح گشت و باز یکجا در همان فضا انتشار پذیرفت. ( ص ۱۰) و این کتاب ویراست نهایی آن است.
نویسنده در فصل مسائل سه‌گانی، بخش یادداشت‌ها، مجموعه‌ای از نوشتارهای کوتاه و بلند خویش راجع به مسائل جنبی سه‌گانی را آورده و سعی کرده است تا به پرسش‌های احتمالی پیرامون سه‌گانی پاسخ دهد. «از نیما تا سه‌گانی»، «خرده‌الگوهای سه‌گانی»، «سه‌گانی و مسئله‌ی قصد و نیت»، «سه‌گانی؛ ژانر یا سبک؟» و «قابلیت‌های جانبی سه‌گانی» عناوین یادداشت‌های این بخش است.
بخش انتقادها به گزیده‌ای از بحث‌های ژورنالیستی درباره‌ی سه‌گانی اختصاص یافته است. نگارنده فواید فنّی و تاریخی این این بحث‌ها را دلیل انتشار آن‌ها در این کتاب عنوان کرده است. «شاعران پارسی‌زبان و سه‌گانی»، «کارگاه شعر کوتاه و سه‌گانی»، «دنباله‌ی کارگاه شعر کوتاه و سه‌گانی»، «اسید هم کمانه می‌کند»، «سه‌گانی و ماجرای یک بداخلاقی» و «از سه‌خشتی تا سه‌گانی» عناوین مطالب این بخش است.
و اما از همان ماه‌های آغازین ظهور سه‌گانی و همگام با عرضه‌ی تدریجی آثار عملی و مبانی نظری این نوع شعر، شاعران و منتقدان، دیدگاه‌هایی درباره‌ی آن نشر دادند. بخش دوم از فصل دوم کتاب، به گزیده‌ی دیدگاه‌های مذکور اختصاص دارد. هرچند گردآوری این دیدگاه‌ها در این بخش به معنای تأیید همه‌ی آن‌ها نیست، مواد خام سودمندی برای تحلیل پیش روی محققان می‌گذارند. (ص ۱۲)
در این بخش نوشتارهایی از روح‌الله بهرامیان تشنه، پاییز رحیمی، حجت‌الله کرمی، بهادر باقری، محمدرضا راثی‌پور، سلبی‌ناز رستمی، اعظم سعادت و فاطمه مجیدی می‌خوانیم.
دو بخش پایانی کتاب به ترتیب به گزیده‌ای از شعرهای سه‌گانی‌پردازان و جملات قصار آن‌ها اختصاص دارد. بیشتر شعرها در قالب سه‌گانی و گاهی هم در قالب دوبیتی یا رباعی است.
در ادامه نمونه‌هایی از اشعار کتاب‌های دیگر این مجموعه را می‌خوانیم:
زیر چترم باران، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ علیرضا فولادی
وقتی زمین همواره چرکین است،
وقتی هوا همواره آلوده‌ست،
باران چه معصومانه بیهوده‌ست!
***
بین جب و اختیار،
یک طرف، طنابدار،
یک طرف، طنابِ دار.
***
از میان عشق‌ها،
عشق بی‌کلک:
عشق آدمک به آدمک.
***
ماه زیباست، ولی
خودنما با دل من بیگانه‌ست؛
ماهِ من در خانه‌ست.
صدای تازه، گلچین سه‌گانی‌های کلاسیک و نیمایی/ به کوشش دکتر علیرضا فولادی و اعظم سعادت.
این کتاب مجموعه‌ی اشعار ۸۴ شاعر است که در این‌جا چند نمونه‌ي آن را می‌آوریم.
فرشید ابراهیمی:
مادرم فرشته بود،
چهره‌ی پدر ولی
مثل نان، برشته بود.
***
امیر باقری:
مرده‌ام در سکوت چون مرداب؛
خواب غفلت مرا به خود برده‌ست؛
ماهیِ خُفته، ماهیِ مُرده‌ست.
***
محمداکرام بسیم:
گفته بودند می‌خورید فریب،
آری، اما فریب ما را خورد،
سیب خوردیم و سیب ما را خورد.
جای باران خالی، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ محمدشریف سعیدی
هی مگو که قارقار می‌کند!
تو زبان زاغ را نخوانده‌ای؛
عاشق است و یاریار می‌کند.
***
با تمام خارها که از
دست و پای روزگار می‌کشد،
مورچه برای زندگی چقدر بار می‌کشد!
***
قاضی شهر بغداد
گرچه می‌کرد گردن‌کلفتی،
بی‌سر از حلقه‌ی دار افتاد.
عشق انگار اختراع من است، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ بهادر باقری
و زندگی این است:
نسیم و برکه و آهوی تشنه، خیره به ماه؛
و ناگهان، تمساح!
***
با آنکه می‌داند
خشکیدنش حتمی‌ست،
لبخند، پیغام گل ختمی‌ست.
***
بی بهشتِ نگاه معصومت،
مسلخ برزخ غم است دلم،
پایتخت جهنم است دلم.
***
تو شبی رد شدی از این کوچه،
من، دل سربه‌راه، گم کرده،
چون پلنگی که ماه، گم کرده.
تو را با ماه می‌سنجم، مجموعه‌ی ۱۱۱ سه‌گانی/ بابک حسین‌زاده برجویی
تا ریشه‌کن شوند علف‌ها و خارها،
چندین دقیقه آفت گلبرگ و برگ شو!
باران! تگرگ شو!
***
ای دشت بایر!
کو فرش سبزت؟
فردا عشایر...
***
هق‌هقم که طول می‌کشد
سجده می‌کنم به پای غم،
مثل سجده‌ای که ارگ بم.
***
در صبوری چون پرستو باش؛
خانه‌بردوشی که خوشبخت است!
هی نگو مستاجری سخت است!
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
