شنبه، ۳ آذر ۱۴۰۳
«شورشگرِ بی‌آشتی»، نوشته‌ی کامیار عابدی، کتابی است درباره‌ی زندگی و شعر تندر کیا، شاعر معاصر. این کتاب در شش بخش تنظیم شده است:
بخش اول ـ نگاهی به زندگی (مشتمل بر آگاهی‌های شفاهی و مکتوب)،
بخش دوم ـ تحلیلی از آثار (متضمن شناخت، تحلیل و تبارشناسی این آثار در ۷ قسمت)،
بخش سوم ـ شناختی از آراء (در زمینه‌های مختلف فکری، تاریخی و ادبی در ۶ قسمت)،
بخش چهارم ـ نثرنویسی و واژه‌ورزی (به همراه فهرست الفبایی واژه‌های نو در آثارش)،
بخش پنجم ـ بازتاب آثار و آراء (استخراج، تنظیم و تلخیص نظرها و تحلیل‌های افرادی چون: سعید نفیسی، لطفعلی صورتگر، ذبیح‌الله صفا، صادق هدایت، مهدی اخوان‌ثالث، جلال‌آل‌احمد، بیژن الهی، عبدالعلی دستغیب، یدالله رویایی، رضا براهنی، محمدرضا شفیعی‌کدکنی، سیمین دانشور، شمس لنگرودی و... درباره‌ی تندر کیا در دهه‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۸۰، در روایتی پژوهشی).
بخش ششم ـ منتخبی از شاهین‌ها
عباس شمس‌الدین کیا (۱۳۶۶-۱۲۸۸) مشهور به تندر کیا، دارای درجه‌ی دکتری در رشته‌ی اقتصاد از دانشگاه پاریس، در دهه‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۵۰ آثاری به صورت‌های شعر و نثر منتشر کرد. او نوه‌ی پسری شیخ فضل‌الله نوری (۱۲۸۸-حدود ۱۲۲۲)، مجتهد نامور شیعه و برادر زهرا کیا (خانلری/۱۳۶۹-حدود ۱۲۹۴)، پژوهشگر و مترجم ادبی، بود.
در عصر روز یکشنبه، چهارم آذر ۱۳۱۸ آگهی عجیبی در روزنامه‌ی اطلاعات نشر یافت:
شاهین پرتو دکتر تندرکیا
شاهین نیرویی است که به سبک گذشته‌ی ادبیّات فارسی خاتمه داده است. شاهین پیکی است که شیوه‌ی تازه‌ای در سخن آورده است. شاهین دفتری‌ست که قرن‌ها محور ادبیّات ایران خواهد بود. این نهیب جنبش ادبی را حتماً بخوانید. از خواندن تیسفون، که نگارش دکتر تندرکیا و یکی از شاهکارهای ادبیّات زبان فارسی می‌باشد، نیز غفلت نکنید.
ارجاع این آگهی، در درجه‌ی نخست، به کتابی بود که در آبان ۱۳۱۸ با عنوان شاهین: نهیب جنبش ادبی در بیست صفحه در «شرکت چاپ رنگین» منتشر شده بود. اشاره‌ی دوم مرتبط بود با کتاب تیسفون: نمایش منظوم که در فروردین ۱۳۱۳ در ۲۰۳ صفحه در «مطبعه‌ی مجلس» چاپ شده بود. این آگهی عجیب و آن کتاب کوچک، که به‌سرعت فروخته و نایاب شد، به جنجالی چند‌ماهه، بلکه چند‌ساله در محافل ادبی و مطبوعاتی آن روز ایران دامن زد و نقدها و پاسخ‌های شفاهی و چاپی مختلفی برانگیخت. این آگهی، بنا بود هشت‌بار منتشر شود، ولی با انتشار شاهین، اعتراض عمومی شاعران کلاسیک چنان بالا گرفت که روزنامه‌ی اطلاعات پس از سه چاپ، دیگر نتوانست چاپش کند؛ ولی همان هیاهو کافی بود که شاهین نایاب شود، و تندر کیا به خریداران کتابش پیامی بفرستد، که در روزنامه‌ی ایران چاپ شد.
این جنجال‌ها و واکنش‌ها آن‌قدر بالا گرفت که تندر را به شاعری کمتر شناخته شده تبدیل کرده است. عابدی در پیشگفتار کتاب می‌گوید: کوشیده‌ام تا آثار و آرای تندر را از چند سطر تا چند صفحه‌ی واقعی یا خیالی، پیدا یا پنهان، سفید یا سیاه، به سطرها و صفحه‌هایی واقعی، پیدا و خاکستری بکشانم. نمی‌دانم که از عهده‌ی این کار برآمده‌ام یا نه. اما از همه‌ی کسانی که به نحوی نسبت به آثار و آرای وی، پیش‌داوری دارند، عاجزانه تقاضایی دارم: از سر لطف داوری خود را تا پایان مطالعه یا مرور این تک‌نگاری به تعویق افکنید! (ص ۱۰)
عابدی در نگارش این کتاب از کمک ناصر وثوقی (۱۳۰۱ - ۱۳۸۹؛ حقوقدان، مترجم و بنیان‌گذار اندیشه و هنر، دوست تندر؛ تنها دوست تندر) و خجسته کیا (کارگردان نمایش، پژوهشگر و مترجم؛ خویشاوند تندر) بهره برده است و آنگونه که خود می‌گوید: بی‌گفتگو با این دو تن، تصویرهایم از تندر کیا به‌صورت حاضر در نمی‌آمد. (ص ۱۱)
به طور خلاصه، تندرکیا شورشگری غریب، تک‌افتاده و آشتی‌ناپذیر علیه جریان‌های غالب ادبی در دهه‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۵۰ محسوب می‌شود. بی‌شک، باید او را یکی از شگفت‌آورترین چهره‌ها در تاریخ شعر فارسی در عصر تجدد دانست. البته، نباید از یاد بُرد که او فقط به شعر اکتفا نمی‌کرد: در واقع، تندر، با وجود فراز و فرودها و هیجان‌های وسیع روحی و فکری، و طغیان‌ها و بی‌نظمی‌های پی‌درپی قلمی و کلامی، با پشتکاری ملال‌ناپذیر و «مجنون»وار، و با لحنی گاه پیامبرانه، در سراسر عمر، طرحی (پروژه‌ای) خاص خود را، که برایش مانند «لیلی» بود و از شعر و ادب در می‌گذشت و به فلسفه و عرفان و جهان‌نگری می‌رسید، به پیش می‌بُرد. شاهین چهل و پنجم، متضمّنِ نوعی وداع ظریف و نیایش‌وار و نمونه‌ای از لحن پیامبرانه‌ی اوست:
غروب
آفتاب فرو رفت آسمان سرخ و سیاه شد
دوره‌ی ماه شد
من هم به آشیانه می‌روم و خاموش می‌شوم!
شب است و نیستی. حقّ، حقّ. ای همیشه هست مرا بیامرز
ماه آمد روی البرز
(ص ۳۸)
کامیار عابدی، پژوهشگر ادبی، متولد اول فروردین سال ۱۳۴۷، ماسال است. وي تا كنون بيش از صد عنوان مقاله و نقد ادبي از سال ۱۳۶۸ در نشريات: آينده، ادبستان، فصل‌نامه کرمان، گيله وا، رشد ادب فارسي، آدينه، گلچرخ، هستي، جهان کتاب، کتاب ماه ادبيات و فلسفه، نام‌واره دکتر محمود افشار، چيستا، گلستانه، زنان، گيلان زمين و شوکران منتشر كرده است. عمده توجه وی به شعر فارسی از اواخر دوره‌ی قاجار تا امروز است. از کتاب‌های عابدی که تا کنون منتشر شده است می‌توان به این موارد اشاره کرد:
از مصاحبت آفتاب (درباره‌ی شعر سهراب سپهری)/ به یاد میهن (درباره‌ی شعر ملک‌الشعرا بهار)/ در زلال شعر (درباره‌ی شعر هـ . ا . سایه)/ تنهاتر از یک برگ (درباره شعر فروغ فرخزاد + برگزیده اشعار)/ تپش سایه دوست (درباره‌ی زندگی سهراب سپهری)/ ترنّم غزل (درباره‌ی شعر سیمین بهبهانی)/ شبان بزرگ امید (درباره‌ی شعر سیاوش کسرایی)/ صور اسرافیل و علی‌اکبر دهخدا (یک بررسی تاریخی و ادبی)/ با ترانه باران (درباره‌ی شعر گلچین گیلانی)/ زمزمه‌ای برای ابّدیت (بیژن جلالی، شعرهایش و دلِ ما)/ تصویرها و توصیف‌ها درشعر معاصر (با محمدرضا برزگر خالقی)/ جستجوی گل شیدایی (شعر شیراز و منصور اوجی)/ به‌رغم پنجره‌های بسته (شعر معاصر زنان)/ در جست‌وجوی شعر (برگزیده بررسی‌های ادبی)/ در روشنی باران‌ها (تحلیل و بررسی آثار م .سرشک).
* شورشگرِ بی‌آشتی، کامیار عابدی، ثالث، ۱۳۹۴، ۲۰۰۰۰ تومان.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
