شنبه، ۳ آذر ۱۴۰۳
روزبه رحیمی: شاعران معاصر ما در ارتباط با ادبیات کودک در چهار دسته قرار می‌گیرند: دسته‌ی اول شاعرانی هستند که تمامی آثارشان مربوط به کودکان است و اگر اثری نیز برای بزرگسالان داشته باشند، عملاً به آن توجهی نشده است. شکوه قاسم‌نیا در این دسته قرار می‌گیرد. دسته‌ی دوم شاعرانی هستند که عمده‌ی آثارشان در حوزه‌ی ادبیات کودک است، اما چند اثر بزرگسال هم دارند که در گزیده‌های شعر معاصر همواره به آن‌ها اشاره می‌شود. محمود کیانوش از این قبیل شاعران است. دسته‌ی سوم کسانی هستند که از شاعران مطرح بزرگسال محسوب می‌شوند، اما آثار بسیاری نیز در زمینه‌ی ادبیات کودک خلق کرده‌اند. م.آزاد و احمدرضا احمدی نمونه‌ی بارز این شاعران هستند. دسته‌ی چهارم شاعران مطرحی چون احمد شاملو و فروغ فرخزاد هستند که آثار بسیار اندکی برای کودکان و یا با لحن کودکانه دارند اما این آثار همواره برجسته و مورد توجه بوده‌اند.
محمد شمس‌لنگرودی و حافظ موسوی در این تقسیم‌بندی در دسته‌ی چهارم قرار می‌گیرند. این دو شخصیت از شاعران مطرح دهه‌ی هفتاد و هشتاد محسوب می‌شوند. کتاب‌های «باغبان جهنم» و «۵۳ ترانه‌ی عاشقانه» از شمس لنگرودی و «زن، تاریکی، کلمات» و «سطرهای پنهانی» از حافظ موسوی، بدون شک این دو را در زمره‌ی محبوب‌ترین شاعران دهه‌ی هشتاد قرار داده است و استقبال از آثار آنان همچنان ادامه دارد.
کتاب‌هایی که در این یادداشت قصد داریم به معرفی آن‌ها بپردازیم نوشته‌ی این دو شاعر هستند. دیدن نام آن‌ها بر روی یک کتاب کودک آن‌قدر جذابیت و کنجکاوی ایجاد می‌کند که بلافاصله به خواندن آن‌ها مشغول شویم.
تاق، تاق، تاق، تاق، ... چرخ خیاطی مشغول دوخت و دوز بود که سوزن گفت: «آخ» و چرخ از کار بازماند. خیاط به دنبال سوزن تازه می‌گشت تا به جای سوزن شکسته بگذارد که به نظرش رسید سوزن به نخ می‌گوید: «هاهاها. دیدی! تمام وجود این چرخ خیاطی به وجود ما بسته است. ما که نباشیم، چرخ هیچ‌کاره است. هاهاهاها...» (ص ۳)
خیاط که از حرف زدن سوزن متعجب شده است فکر کرد که شاید اشتباه شنیده است. سوزن دیگری در چرخ می‌گذارد و مشغول انجام دادن کارش می‌شود. اما ناگهان نخ پاره می‌شود و خیاط می‌شنود که نخ هم مانند سوزن می‌گوید که بدون وجود او هیچ کاری انجام نمی‌شود. خیاط که فکر کرد به خاطر خستگی زیاد خیالاتی شده است دوباره مشغول به کار شد اما این بار ماسوره سخن می‌گوید و ادعاهای نخ و سوزن را تکرار می‌کند. خیاط که کار خودش را مهم‌تر از دیگران می‌داند این دفعه دیگر عصبانی می‌شود...
شمس لنگرودی با قصه‌ای ساده کودکان را با موضوع و موقعیت اجتماعی مهمی آشنا می‌کند. اینکه در یک مجموعه هر کس نقشی دارد و حیات آن مجموعه به فعالیت تک‌تک آن‌ها بستگی دارد. هیچ‌کس در هر مقام و مرتبه‌ای هم که باشد نمی‌تواند کل مجموعه را جلو ببرد و هر عضو این مجموعه ارزش منحصر به فردی دارد.
«قصه‌ی پاییز و نهال هلو» داستانی است که حافظ موسوی روایت می‌کند.
«در یکی از روزهای اوایل پاییز، نهال هلویی که هنوز یک سالش هم نشده بود، به شاخه‌های نرم و نازکش نگاه کرد و دید چند تا از برگ‌هایش زرد شده‌اند. حتی چندتایی هم ریخته بودند. نهال هلو غمگین شد.» (ص ۳)
نهال هلو نگران این است که بی‌برگ شود اما درخت گیلاس که عمری ازش گذشته قصه‌ای برایش تعریف می‌کند تا از نگرانی در بیاید. درخت گیلاس قصه‌ی پیرمردی را می‌گوید که زیباترین رنگ‌های دنیا را در خورجین بزرگ چهل تکه‌اش دارد. پیرمرد سی شب و سی روز به رنگ کردن درختان مشغول می‌شود. درخت‌ها در لباس‌های رنگ رنگشان خیلی خوشحال بودند، تا اینکه سر و کله‌ی باد پیدا شد. باد که به لباس‌های شاد و رنگارنگ درخت‌ها حسودی‌اش شده بود شروع کرد به ریختن برگ‌ها. درخت‌ها که خیلی غمگین شده بودند آن‌قدر غصه خوردند تا خوابشان برد...
«قصه‌ی پاییز و نهال هلو» داستانی درباره‌ی تجربه است. نهال هلو اولین پاییز عمرش را تجربه می‌کند و برگ‌ریزان نگرانش کرده است. درخت گیلاس که عمری ازش گذشته قصه‌ای می‌گوید درباره‌ی فصل‌ها. پاییز از حسادت باد به وجود آمده است. درختان آن‌قدر غصه می‌خورند تا زمستان می‌شود. بهار هم با پیرمردی که همه‌ی رنگ‌های دنیا را در کوله‌اش دارد از راه می‌رسد. حافظ موسوی قصه‌ای شاعرانه تعریف می‌کند درباره‌ی تجربه‌ی زندگی.
گفتنی است تصویرگر و طراح گرافیک این دو کتاب خانم الهه جوانمرد است که به خوبی از عهده‌ی آن بر آمده است.
«علی‌رغم تصور بسیاری از افراد، نوشتن داستان و شعر برای کودکان و نوجوانان کار ساده‌ای نیست. در این مجموعه، نویسندگان برجسته‌ی ادبیات بزرگسال به قصه‌گویی برای کودکان پرداخته‌اند. تجربه‌ای که برای نویسنده و مخاطب تازه و لذت‌بخش است.» (از متن کتاب)
* داستان چرخ، محمد شمس لنگرودی، شهر قلم، ۱۳۹۱، ۴۵۰۰ تومان
* قصه‌ی پاییز و نهال هلو، حافظ موسوی، شهر قلم، ۱۳۹۱، ۵۰۰۰ تومان
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
