شنبه، ۳ آذر ۱۴۰۳
«گفت‌وگوهایی درباره خشونت» مصاحبه‌های برد اونز (Brad Evans) با ده متفکر و مصاحبه ناتاشا لنارد با اونز و نیکولاس میرزوئف درباره خشونت است. برد اونز دانشیار رشته خشونت سیاسی در دانشگاه بریستول انگلستان و مدیر پروژه «تاریخچه خشونت» (Histories of Violence) است و طی سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ میلادی با سایمون کریچلی، جورج یانسی، هنری ژیرو، زیگمونت باومن، گایاتری اسپیواک، آدریان پار، سیمونا فورتی، کری وولف و ریچارد برنستین در حوزه مطالعاتی خود گفت‌وگو کرده است. همگی مصاحبه‌ها در نیویورک‌تایمز و در ستون استون (The Stone) آنکه شامل مقاله‌هایی از فیلسوفان معاصر درباره هنر، جنگ، اخلاق، جنسیت و فرهنگ عامه است، منتشرشده‌اند و اینک نشر «ترجمان علوم انسانی» مجموعه این مصاحبه‌ها را در قالب کتابی مستقل چاپ کرده است.
کریچلی در مصاحبه اول که عنوان آن «تئاتر خشونت» است، نخست خشونت را این‌گونه تعریف می‌کند: «رفتاری که در آن برای آسیب‌رساندن، خسارت‌زدن یا کشتن موجودی زنده، چه انسان و چه غیر انسان، از قدرت فیزیکی استفاده می‌شود.» او سپس با وام‌گیری از سخن رابرت یانگ که معتقد بود خشونت پدیده‌ای است که تاریخی دارد، می‌گوید که بدون توجه به تاریخ انضمامی خشونت فهمی درست از آن نخواهیم یافت؛ همان‌گونه که امروزه در بسیاری از تحلیل‌ها فاقد توجه به این واقعیت مهم هستیم که خشونت معمولاً الگوی تکرارشونده تجاوز و مقابله با تجاوز است. برای نمونه، ماجرای ۱۱ سپتامبر، گاه حمله تروریستی بنیادگرایان به آمریکایی تصویر می‌شود که با همه جهان بر سر صلح بود تا این‌که این واقعه پیش آمد و ایالات‌متحده ناچار از واکنش متقابل شد. راه دیگر تفسیر این رخداد اما می‌تواند اعتنا به آن چیزی باشد که اسامه بن‌لادن در سال ۲۰۰۴ در ویدئوی «برج‌های لبنان» و ضمن پذیرش نقش القاعده درواقعه برج‌های دوقلو بدان اشاره کرد: این حملات پاسخی هستند به تجاوزهای دائمی امریکا به سرزمین‌های عربی و استفاده از عربستان به‌عنوان پایگاه در طول جنگ اول خلیج‌فارس: «او حتی افزود که ایده اولیه ۱۱ سپتامبر با به یادآوردن تصاویر تلویزیونی بمباران آسمان‌خراش‌های بیروت غربی توسط اسرائیل در سال ۱۹۸۲ به ذهنش خطور کرد.» پس «اگر مبارزان صهیونیست می‌توانند به‌سوی برج‌ها موشک پرتاب کنند... القاعده نیز می‌تواند چنین کاری بکند. این‌گونه بود که ایده ۱۱ سپتامبر زاده شد.»
در مصاحبه دوم، جورج یانسی، فیلسوف آمریکایی آفریقایی‌تبار به موضوع تبعیض نژادی و خشونت‌های منتج از آن در تجربه زیسته خود اشاره می‌کند و می‌گوید خشونت زبانی دهشتناک‌تر از خشونت فیزیکی است. او که به خاطر انتشار مقاله «آمریکای سفید عزیز» مورد تعرض‌های کلامی نژادپرستانه‌ای قرار گرفت، این نوع خشونت کلامی فوق‌العاده غیرانسانی را بنیادین‌تر و درعین‌حال نامرئی‌تر می‌داند و مورد خود را خاص‌تر از سایر سیاهان می‌داند، زیرا او تنها به‌عنوان مردی سیاه‌پوست مورد هجوم قرار نمی‌گیرد، بلکه او را به‌مثابه فیلسوفی سیاه‌پوست مورد حمله قرار می‌دهند؛ گویی میان سیاه‌بودن و فیلسوف‌بودن هیچ‌گونه سازگاری و اشتراکی نمی‌تواند وجود داشته باشد. یانسی از تجربه خود وقتی «کاکاسیاه» خطاب می‌شود، این‌گونه یاد می‌کند: «تنها امروز و پس از این وقایع است که می‌فهمم چگونه خشونت کلامی که به هدف آسیب‌زدن طراحی شده است، می‌تواند اثر واقعی بر جای گذارد. به یاد می‌آورم که پس از خواندن این حجم از پیام‌ها، به معنای واقعی کلمه، احساس بیماری می‌کردم؛ بنابراین کلمات می‌توانند ناتوان سازند، هتک حرمت کنند و مجروح نمایند... من احساس می‌کردم که وضعیت بدنی‌ام تحت فشار حملات در حال فروریختن است. فرانتس فانون از این وضعیت به‌عنوان «ناتوانی در حرکت آزاد و رها در جهان» یاد کرده است.»
در مصاحبه سوم، هنری ژیرو که از بنیان‌گذاران علوم پرورشی انتقادی در آمریکا است از خشونت «فراموشی سازمان‌یافته» سخن می‌گوید؛ خشونتی که جهل را دستمایه انکار خشونت‌های پیشین می‌کند و با جایگزینی احساسات و بازنمود به‌جای خرد و حقیقت،می‌تواند از مفاهیمی غیرانسانی اسطوره‌هایی نقدناپذیر بسازد. ژیرو راه رفع ظلم را در آموزش دموکراتیک می‌داند و می‌گوید مدارس ما باید «شهروندانی تربیت کنند منتقد، ژرف‌نگر، دانا و خواهان مداخله در داوری‌های اخلاقی و خواهان اقدام مسئولانه و فراگیر در اجتماع.» او با همین معیار به سراغ نهاد دانشگاه نیز می‌رود و از دانشگاهیان بی‌تفاوت نسبت به ستم‌های اجتماعی به‌سختی انتقاد می‌کند: «این روشنفکران که از پشتیبانی بنیادهای نیرومند محافظه‌کار و کمک‌های بی‌پایان مالی از نهادهای دفاعی و امنیتی برخوردارند، ظاهراً از یاد برده‌اند که در هر نوع دموکراسی‌ای دفاع از دانشگاه، به‌عنوان عرصه عمومی دموکراتیک، امری حیاتی است. بحث این نیست که دانشگاه سکوت اختیار کرده است. بلکه، در مقابل، هرروز پشتوانه فکری را برای جنگ، پشتیبانی تحلیلی را برای مالکیت اسلحه و مشروعیت لازم را برای دیگر سیاست‌هایی فراهم می‌سازد که درنهایت به خشونت ساختاری و فقر می‌انجامد. این روشنفکران تنها به قدرت سیاسی تسلیم نشده‌اند، بلکه با آن تبانی کرده‌اند.»
مصاحبه چهارم به خشونت متبلور در بحران پناهندگان می‌پردازد و در آن باومن فیلسوف و جامعه‌شناس شهیر لهستانی که در دهه گذشته به این موضوع عطف توجه داشته و کتابی با نام «بیگانگان پشت در خانه ما» (Strangers at Our Door) را نیز در همین زمینه به رشته تحریر درآورده است به این نکته اشاره می‌کند که مهاجرت معلول زندگی مدرن و دو هدف ویژه این زندگی، نظم و پیشرفت اقتصادی است، زیرا با این سنجه، همواره در جامعه کسانی یافت می‌شوند که در تحقق این دو هدف یا چندان اهمیتی ندارند یا موانعی جدی به شمار می‌آیند؛ افرادی مازاد که یا نمی‌توان آنان را به استخدام توسعه اقتصادی جامعه درآورد یا به لحاظ سیاسی تحمل‌ناپذیرند. نتیجه چنین بن‌بستی، گشایش مفهوم و وضعیت مهاجرت برای جستجوی پناهگاه و وضعیتی نویدبخش‌تر است؛ حال آنکه گرایش‌هایی که اخیراً در میان بومیان و دولتمردان مقبولیت پیدا کرده است، از قراری دیگر است: انتقال مسئله پناهندگان از حوزه حقوق بشر جهانی به حوزه امنیت داخلی. نتیجه آنکه در سیستم دولت ـ ملت‌های مستقل، مهاجران نه افرادی بی‌پناه و نیازمند حمایت که تهدیدهایی تروریستی قلمداد می‌شوند: «پناهندگان... از قلمرو انسانیت به بیرون پرتاب‌شده‌اند، اگر شرط بودن در این قلمرو را اعطای حقوقی بدانیم که از آن‌ها گرفته شده است.» باومن مشکل را در بعد کلان این‌گونه می‌فهمد که ما از سویی با ایده جهان‌وطنی (Cosmopolitan) و وابستگی متقابل مستتر در آن مواجهیم که گویای وضعیت تعاملات و مراودات جهانی است و از سوی دیگر با تمرکزی سیاسی که در قالب دولت ـ ملت‌های مستقل نمودار شده و مشتمل بر رقابت و محروم‌سازی متقابل است؛ بنابراین اگرچه قدرت در معنایی عام، جهانی عمل می‌کند و تأثیراتی فرامرزی بر مردمان جهان بر جای می‌گذارد، اما الگوهای سیاسی کنش همچنان در محدوده تنگ مرزهای ملی سیر می‌کنند. نتیجه این اختلاف سطوح، وضعیت بحرانی مهاجران و پناهندگان است.
در سایر مصاحبه‌های این مجموعه به موضوعاتی چون خشونت‌های سامانمند قانونی، تخریب محیط‌زیست، مفاهیم قربانی و ابتذال شر، پساانسان‌گرایی و لزوم گذر از توجیه خشونت علیه حیوانات با توسل به دوگانه انسان ـ حیوان، سویه‌های فکری خشونت و لزوم فهم حیات عقلانی آن، پیوندهای میان خشونت و رسانه‌های ارتباط‌جمعی و لزوم مقابله با خشونت با اتکا به قدرت هنر در بازیابی ارزش‌های اخلاقی و انسانی اشاره شده است.
گفت‌وگوهایی درباره خشونت: مصاحبه‌های برد اونز با متفکران معاصر ـ ترجمه گروه مترجمان ـ نشر ترجمان علوم انسانی ـ ۱۶۵ صفحه ـ ۱۶۰۰۰ تومان
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
